Źródełko z „cudowną wodą” i kapliczka pw. Matki Boskiej ze Źródłem. Kaplica ze źródłem znajduje się nad rzeką Huczwa, nieopodal (ok. 100 m na południe) od dawnego lub właściwego źródła o nieustalonej lokalizacji – obecnie miejsce zapomniane, porośnięte drzewami. Kaplica pochodzi z 1992 r. Miejsce źródła wskazać miał różdżkarz. Do 1748 lub 1749 r. miał funkcjonować tu klasztor OO. Bazylianów, w latach 1903-1915 znajdował się tu monaster Opieki Matki Bożej, następnie sierociniec prowadzony przez siostry służebniczki, do 2013 r. Zespół Szkół Rolniczych.
Miejscowa legenda sięga roku 1382. Miał zatrzymać się tu książę Władysław Opolczyk, który wiózł ikonę Czarnej Madonny z Bełza na Śląsk. Tam gdzie położony został obraz następnego dnia wytrysnęło źródło z wodą o uzdrawiającej mocy. Wybudowano więc tu kapliczkę, zaś na przełomie XIV oraz XV w. męski monaster.
J. Petera podaje informację, iż leczeniem wodą ze studni miała parać się jedna z kobiet, mieszkanek wsi Turkowice.
Źródła informacji: Petera 1997, 43-44; Kawałki 2016, 52; kwerenda terenowa.
Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej w Kotorowie. Źródło znajduje się pod kaplicą. Teren podmokły.
Kaplica ze źródłem znajduje się na skraju lasu, w miejscu zwanym uroczyskiem „Krynki”. Według podania ludność miejscowa chroniła się w niej przed napadami tatarskimi. Ufundować miał ją dziedzic pobliskiej wsi. Na obecnej kaplicy z podcieniem z frontu, na narożnym słupie i na drzwiach wyżłobiona jest data „1863”. Remontowana była dwukrotnie – w 1911 r. i w latach 90. XX w. Najwięcej wiernych kaplica gromadzi podczas uroczystości odpustowej przypadającej na trzecią niedzielę maja.
Kaplica na planie prostokąta o wym. 3,5×2,5 m. Posadowiona jest na wysokich palach wbitych w ziemię. Wewnątrz znajduje się ołtarzyk z figurą Matki Boskiej z dzieciątkiem Jezus. Ujęcie wody, ujęte studnią znajduje z tyłu kaplicy, obok wiaderko do czerpania. Wedle okolicznych mieszkańców woda spod kapliczki posiada cudowną moc leczniczą.
Źródła informacji: Petera 1997, 41; kwerenda terenowa.
Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej Bolesnej. Źródło ujęte studnią po przeciwnej stronie drogi w stosunku do kaplicy.
Kapliczka oraz wyschnięte już źródło położone są na zachodnim zboczu Tatarskiej Góry – miejsca bitwy wojsk Jana III Sobieskiego z Tatarami w 1672 r. Od strony północnej przylega do wzgórza mały cmentarzyk, przy południowej ścianie bocznej znajduje się studnia. Kaplicę ufundowały siostry Kozielewicz z Teresówki. Wnętrze zdobi mały ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Znajduje się tam również m.in. obraz Matki Bożej z Lourdes. Odprawiana jest tu doroczna msza św. kończąca obchód poświęcenia pól.
Źródełko miało posiadać uzdrawiającą moc według okolicznych mieszkańców. Dziś jest nieużywane. Początki kultu wody oraz samej kaplicy nie są znane.
Źródła informacji: Petera 1997, 41-42; kwerenda terenowa.
Drewniana kaplica pw. św. Antoniego z 1983 roku postawiona w miejscu źródła, które według okolicznych mieszkańców posiada uzdrawiającą moc. Kult świętego Antoniego w Uchaniach sięga XVI w., gdy przywieziono tu z Rzymu jego obraz autorstwa Mikołaja Daniłowicza.
Na zwieńczeniu studni z „cudowną wodą” znajduje się drewniana figura świętego Antoniego. Kapliczka zbudowana została w latach 1982-1983 przez Józefa Kunaszczuka.
Źródła informacji: Petera 1997, 42-43; kwerenda terenowa.
Źródlisko z wodą o właściwościach leczniczych, położone na podmokłym terenie. Obok źródła znajdowała się cerkiew unicka oparta na planie krzyża. Obecnie znajdują się tu kapliczka oraz drewniane podesty. Źródło tworzy niewielkie rozlewisko.
Wedle okolicznych mieszkańców woda ze źródła posiada leczniczą i uzdrawiającą moc. Niegdyś miejsce lokalnego kultu związane z cerkwią unicką.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wspomina, iż cerkiew założono przy źródle, ponieważ nad nim ukazywał się obraz Matki Boskiej. Dawniej istniało tu znane greckokatolickie sanktuarium maryjne, później prawosławne. Główne uroczystości przypadały na 2 lipca – św. Matki Boskiej Jagodnej. Odpusty gromadziły zarówno grekokatolików jak i katolików. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wspomina, iż cerkiew założono przy źródle, ponieważ nad nim ukazywał się obraz Matki Boskiej. W 1882 r. nad cudownym źródłem, którego woda miała niezwykłe uzdrawiające właściwości, ukazała się ikona Matki Bożej. Kaplicę na planie krzyża na palach zbudowano w 1886 r. Rozebrana w 1938 r. Miejsce zrewitalizowane przez Krzysztofa Wróblewskiego z Sitna, poświęcone w 2001 r. przez biskupa Jana Śrutwę. Wedle okolicznych mieszkańców woda ze źródła posiada leczniczą i uzdrawiającą moc.
Źródła informacji: wywiad z mieszkańcami Sławęcina; Słownik Geograficzny… X, 776.
„Cudowne źródło” wypływające spod tzw. Góry św. Romana, na której zlokalizowane są pozostałości wczesnośredniowiecznego grodu. Nad źródłem znajdowała się drewniana kaplica z 1906 r., która spłonęła w 2017 r. Obecnie odbudowana.
M. Stworzyński opisuje w 1835 roku źródło św. Romana, które znajduje się na polach, wedle tradycji miejscu dawnej wsi Stare Lipsko. Co roku w dzień św. Romana odbywała się do źródła procesja złożona z mieszkańców okolicznych wsi. Do źródła ciągnęli również ludzie dręczeni różnymi chorobami.
Przez mieszkańców wsi Lipsko-Polesie miejsce to nazywane jest Zjawieniem lub Miasteczkiem. Według lokalnej legendy w miejscu tym przed laty w trakcie polowania zabłądził książę. Raniony przez tura, szukając wody przywoływał swoją matkę, która ukazała mu się i rozgarniając liście odsłoniła znajdujące się tu źródło. Książe miał wyzdrowieć i na sąsiednim wzgórzu wznieść gród. Kolejne podanie z końca XVII w. mówi o pasterzu który zachorował. Gdy przy owcach zastąpiła go jego córka, na stado napadły wilki. Dziewczynce ukazał się wówczas jej staruszek mówiąc, że za górą jest źródło które uleczy jej ojca. Pasterz wyzdrowiał. Kolejna opowieść mówi o chorobie dziecka właściciela dworu w Lipsku. Jego ciało miały pokryć wrzody, wówczas dziewczyna która wówczas pracowała w dworze chwyciła je i pobiegła z nim do źródła, gdzie natychmiast ozdrowiało. Miało to miejsce w dniu 9 sierpnia, w dzień św. Romana. Co roku w pierwszą niedzielę po 9 sierpnia przy źródle odbywa się odpust. W skale z której wybija źródło jeszcze do niedawna widoczny był wyryty krzyż, prawdopodobnie starszy od kaplicy z 1906 r. Po lewej stronie od niego widoczne były wbite drewniane bale, pozostałości starszej kapliczki lub drewnianych krzyży. Podczas remontu i odbudowy kaplicy po pożarze w 2017 r. zarówno ryty na skale jak pozostałości starszych konstrukcji zostały zasypane i zniszczone. W okolicy znajduje się bogate osadnictwo wczesnośredniowieczne, między innymi cmentarzysko kurhanowe z VIII-X w.
Źródło pod „Kaplicą na Wodzie” w bagnistej dolinie Wieprza. Źródło otoczone jest cembrowina studni, dziś wyschnięte. Niegdyś kaplicę otaczało niewielkie rozlewisko wodne. W 1640 r. w miejscu tym objawiła się Matka Boska Jakubowi Ruszczykowi ze wsi Szalowola, w trakcie wydarzenia został uzdrowiony z ciężkiej choroby. Z wdzięczności wystawił figurę a na niej zawiesił obraz Matki Bożej. W miejscu objawienia wypłynęło źródełko słynące z leczniczych właściwości. Z czasem postawiono tu Kaplicę Matki Boskiej Krasnobrodzkiej. W miejscu tym miała zostać uleczona także Maria Zamojska, późniejsza królowa Marysieńka, żona Stefana Batorego.
Źródło ma posiadać największą moc w nocy z wielkiego czwartku na wielki piątek. Wówczas przy kaplicy zbierają się tłumy. Woda szczególnie pomaga na bóle, dolegliwości żołądkowe, choroby reumatyczne. Msze odbywają się tu również w sierpniu, w dzień Matki Boskiej Jagodnej.
„Cudowne źródło” przy kaplicy św. Rocha, na zachodnim stoku góry Św. Rocha. Położone jest w odległości około 2 km na zachód od Krasnobrodu. Znajduje się tu drewniana kaplica, przy niej studnia z wodą. Pierwsze informacje o miejscu cudownym pochodzą z 1817 r. Według przekazów, Marysieńka Sobieska podczas panującej zarazy ufundowała nad źródłem kaplicę, w której kazała umieścić obraz św. Rocha – patrona ludzi chorych na choroby zakaźne. W 1888 r. zostały potwierdzone lecznicze własności źródlanej wody. W 1943 r. na miejscu zniszczonej w 1935 r. pierwszej kaplicy wzniesiono nową z fundacji Kazimierza Fudakowskiego. Projekt wykonał zamojski architekt Adam Klimek. Wśród licznie odwiedzających ją pielgrzymów utrzymuje się przekonanie, że „na pole przyległe do kaplicy nigdy grad nie pada”, a przynajmniej nie w dniu uroczystości odpustowych 15 sierpnia.
Skała „Diabelski Kamień” – największy z głazów. Według podania diabeł chciał zbudować w tym miejscu piekło. Założył się z miejscowym chłopem, że jeżeli uda mu się to w jedną noc, to chłop odda mu duszę. Gdy niósł ostatni kamień, we wsi zapiał kogut oznajmiając nastanie dnia. Rozsypane na kulminacji wzgórza skały mają być pozostałościami po niedokończonym piekle. Obecnie Rezerwat Przyrody Piekiełko koło Tomaszowa Lubelskiego. Na szczycie tablica informacyjna. W latach 30. oraz 40. XX w. eksploatowano w tym miejscu kamień do budowy dróg, widoczne są ślady prób rozsadzania materiałem wybuchowym.
Źródło rzeki Nepryszki przy Kaplicy Matko Boskiej Leżajskiej w Józefowie. Kaplica została zbudowana w XIX w. Po drugiej stronie drogi stała niegdyś cerkiew unicka. Nie wiadomo, kiedy i w jakich okolicznościach znalazł się w kaplicy obraz Matki Boskiej Leżajskiej. Według miejscowych mieszkańców dawne legendy mówią o cudownej leczniczej mocy czerpanej tu wody. Kult źródełka związany jest z ludnością greckokatolicką.
Źródła informacji: Wywiad z mieszkańcami miasteczka.
