Skip to main content

Autor: olimpadmin

Grant Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu DIALOG na zbadanie kamieni symbolicznych w całej Polsce! 

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Aktualności.

Chcemy poinformować, że Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznał nam grant w ramach programu “Dialog” na zbadanie i zadokumentowanie wszystkich kamieni symbolicznych – tzw. “bożych stópek”, oraz innych z którymi wiążą się wierzenia, legendy, zwyczaje – z obszaru całej Polski. Nasze badania dotykają jednego z najbardziej niezwykłych aspektów religijności ludowej – sakralizacji przestrzeni i kształtowania się tzw. “miejsc cudownych”

Projekt przewiduje inwentaryzację, dokumentację oraz stworzenie katalogu (cyfrowego oraz w formie drukowanej) miejsc cudownych związanych z kamieniami symbolicznymi, tzw. „bożymi stópkami” będącymi przedmiotem wierzeń religijnych na obszarze całego kraju. Stanowią one żywy przejaw religijności ludowej. Nierzadko od tego typu obiektów wzięły początki znane obecnie sanktuaria maryjne i miejsca kultu. Powstanie opatrzony komentarzem naukowym katalog kamieni będących przedmiotem wierzeń i zabiegów religijnych oraz poświęcone tej tematyce wirtualne muzeum. Uzupełni go ewidencja i katalog innych miejsc cudownych, m.in. tzw. “cudownych źródełek” z obszaru Polski wschodniej.

Projekt realizowany jest z ramienia Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, pod kierunkiem dr Lukasz Miechowicza.

Miejsca cudowne Lubelszczyzny oraz Podkarpacia 

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Aktualności.

Miło mi poinformować, że projekt jest kontynuowany w ramach kolejnego stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2017. Tym razem badaniami objęty został obszar województwa Lubelskiego oraz Podkarpackiego. Pracom badawczym obok kamieni symbolicznych poddane zostały również tzw. miejsca cudowne – źródła z cudowną woda, święte drzewa z którymi wiąże się kult religijny.

Łącznie zadokumentowano 65 obiektów, sporządzono dla nich karty ewidencyjne oraz dokumentację fotograficzną i bazę danych GIS!

W poszukiwaniu kolejnych “bożych stópek”

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Aktualności.

W ramach badań starałem się dotrzeć do wszystkich zabytków, które wytypowałem na podstawie kwerendy źródłowej, literatury naukowej i krajoznawczej, nierzadko dzięki wzmiankom w Internecie (wszystkie źródła, linki, odniesienia do literatury zostały podane na kartach obiektów). Dzięki wywiadom etnograficznym udało się odkryć również kilka nowych kamieni ze znakami nie znanych nauce. Z pewnością jest ich jeszcze znacznie więcej. Może podobne zabytki znajdują się w Waszych miejscowościach? Będę wszystkim bardzo wdzięczny za dzielenie się informacjami na ich temat. W ten sposób katalog będzie się powiększał, a kolejne zabytki zostaną ocalone od zapomnienia.

BOREK STARY, GM. TYCZYN, POW. RZESZOWSKI

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Podkarpackie, Cudowne źródełka.

Jedno z najstarszych miejsc kultu i pielgrzymek na Podkarpaciu. Wedle legendy w XIII
w. nieznany człowiek umieścił w drewnianej kapliczce na wzgórzu obraz Matki Boskiej Boreckiej.
Namalowany jest on na lipowej desce o wym. 66-74 cm. U stóp wzgórza wytrysnęło
źródło przy którym zaczęły się dziać cuda. Obok źródełka do XIX w. stało wiele otwartych
drewnianych kapliczek, które stawiali wierni, w nich umieszczając obrazy MB. Pod koniec
XIX w. obok źródełka wybudowano grotę z figurą Matki Bożej z Lourdes. Wokół wiszą liczne
wota. Woda ze źródła ma posiadać właściwości uzdrawiające.

Źródła informacji: tablica informacyjna przy źródle; Wiśniewski 1998, 17-19; Chowaniec
2007, 84; http://www.nowiny24.pl/reportaze/art/6167379,borek-stary-male-cuda-dzieja-sie–tu-kazdego-dnia,id,t.html (dostęp 20.03.2022); kwerenda terenowa.

Współrzędne geograficzne: 49.95503, 22.08140

Lokalizacja na mapach Google

RADOSZYCE, GM. KOMAŃCZA, POW. SANOCKI

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Cudowne źródełka, Podkarpackie.

Źródełko z cudowną wodą o leczniczych właściwościach, szczególnie pomagać
ma w chorobach oczu. Kult miejsca sięga okresu nowożytnego. W 1878 kapliczka murowana
greckokatolicka, dziękczynna, ufundowana przez proboszcza parafii greckokatolickiej w
Komańczy za cudowne uzdrowienie chorej córki. Wedle podania bardzo chora dziewczynka,
błądząc po lesie doznała objawienia Matki Boskiej oraz cudu wyzdrowienia po obmyciu się
wodą z cudownego źródełka. Z czasem pojawiły się kolejne świadectwa uzdrowień. W miejscu
tym odbywały się uroczystości odpustowe na które przybywała ludność łemkowska oraz
ze Słowacji i Węgier. Kult upadł po wysiedleniu mieszkańców w 1947 r. Pod koniec XX w.
miejsce zagospodarowano na nowo z inicjatywy księdza Jana Pipki z parafii greckokatolickiej
w Komańczy. W 1999 r. kapliczkę poświęcono. Źródło w grocie, przy drodze z Radoszyc do
przejścia granicznego na Przełęczy Beskid. Murowana kaplica.

Źródła informacji: Pytka 2005, 134-135; http://www.twojebieszczady.net/warto/radosz.php
(dostęp 20.05.2022); http://www.twojebieszczady.net/komancza%20-%20pliki/danowa.php –
spisana legenda o radoszyckim źródle (dostęp 20.05.2022); tablica informacyjna przy źródle;
kwerenda terenowa.

Współrzędne geograficzne: 49.29646, 22.02622

Lokalizacja na mapach Google

BALNICA, GM. KOMAŃCZA, POW. SANOCKI

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Podkarpackie, Cudowne źródełka.

Źródełko z cudowną wodą o leczniczych właściwościach, szczególnie pomagać ma
w chorobach oczu oraz przeciwdziałać urokom. Ulokowane przy tzw. „Kowalowej kapliczce”. Według tradycji woda miał tu miejsce cud odzyskania wzroku, po napiciu się wody i obmyciu twarzy przez wędrowca. W XIX wieku wybudowano tu kapliczkę. W Zielone Świątki odprawiano tu uroczyste nabożeństwo ze święceniem wody w źródełku. Wierni zmierzali tu również z dalszych okolic, po nabożeństwie pito wodę i obmywano się nią. Po II Wojnie Światowej miejscowa ludność została wysiedlona. Kapliczka uległa dewastacji. Od 1988 r. remontowana. W 2007 r, kapliczka poświęcona przez księdza z Parafii Grecko-Katolickiej w Komańczy. Poświęcona Matce Boskiej Opiekunce Lasu.

A. Potocki przytacza legendę o niewidomym wędrownym dziadzie, który usiadł
zmęczony w tym miejscu słysząc szum wody. Poprosił przechodnia o podanie mu tej wody,
ale ten żadnego ujęcia czy strumienia wokół nie widział. Dziad zaczął odrzucać kamienie i odsłonił
źródełko, po obmyciu się w nim odzyskał wzrok.

Źródła informacji: Potocki, 2008, 228-230; Pytka 2005, 131-132; http://www.twojebieszczady.
net/kapliczki/kapliczka_balnica.php – tam zdjęcia archiwalne sprzed remontu (dostęp
20.04.2021); tablica informacyjna przy źródle.

Współrzędne geograficzne: 49.21100, 22.17778

Lokalizacja na mapach Google

RABE, GM. BALIGRÓD, POW. LESKI

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Podkarpackie, Cudowne źródełka.

Kapliczka „Synarewo” oraz źródełko z „cudowną wodą” o leczniczych właściwościach, szczególnie pomocną w chorobach oczu. Przedmiot kultu od ok. XVI w. Wedle legendy (tablica informacyjna) w pocz.
XIX w. niejaki Mikołaj Sycz, mieszkaniec pobliskich Huczwic, który pasł woły w pobliżu źródełka
miał sen, w którym ukazał mu się Matka Boska. Zażyczyła sobie ona by wybudował w
tym miejscu kapliczkę dziękczynną, w zamian za co zostanie uzdrowiony z choroby oczu.
Przed II Wojną Światową miejsce to cieszyło się szczególnym kultem. Z Huczwisk w trakcie odpustów
do kapliczki odbywała się procesja. Wg A. Potockiego Matka Boska miała się objawić
gospodarzowi Feciowi Dziule, gdy pasł w tym miejscu krowy. Najświętsza Panienka była ubrana
w niebieską suknie, w ręku trzymała polne kwiaty. Chłop zaczął się modlić do postaci po
czym ta zniknęła.

Źródło pod kapliczką, nazwa lokalna Synarewo. Kapliczka odpustowa, domkowa,
murowana z pocz. XIX w. Na zboczu Łysego Wierchu, woda ze źródełka zasila Rabiański Potok.

Źródła informacji: Potocki, 2008, 220-222; Pytka 2005, 138; kwerenda terenowa.

Współrzędne geograficzne: 49.304272, 22.239267

Lokalizacja na mapach Google

ŁOPIENKA, GM. CISNA, POW. LESKI

Napisane przez olimpadmin w dniu . Opublikowano w Podkarpackie, Cudowne źródełka.

Źródełko z „cudowną wodą”, na obszarze nieistniejącej wsi Łopienka. Wieś założona
w XVI w., wysiedlona w latach 1946-1947, zabudowania zostały rozebrane. Jedyny zachowany
budynek stanowi murowana cerkiew greckokatolicka z 1757 r., wyremontowana. Niegdyś
miejsce pielgrzymek. We wsi miało znajdować się cudowne źródełko, lokalizacja nieznana.
Według jednej z wersji znajdowało się przy cerkwi, u stóp wzgórza na którym stoi. Badania powierzchniowe nie pozwoliły na zlokalizowanie źródła. P. Pytka lokalizuje je u stóp wzniesienia
z cerkwią, obok starego dębu.

Źródła informacji: Pytka 2005, 137-138; kwerenda terenowa.

Współrzędne geograficzne: 49.26310, 22.36938

Lokalizacja na mapach Google