Obiekty

Radoszyce, gm. Komańcza, pow. sanocki Radoszyce, gm. Komańcza, pow. sanocki

Radoszyce, gm. Komańcza, pow. sanocki

Źródełko z cudowną wodą o leczniczych właściwościach, szczególnie pomagać ma w chorobach oczu. Kult miejsca sięga okresu nowożytnego. W 1878 kapliczka murowana greckokatolicka, dziękczynna, ufundowana przez proboszcza parafii greckokatolickiej w Komańczy za cudowne uzdrowienie chorej córki. Wedle podania bardzo chora dziewczynka, błądząc po lesie doznała objawienia Matki Boskiej oraz cudu wyzdrowienia po obmyciu się wodą z cudownego źródełka. Z czasem pojawiły się kolejne świadectwa uzdrowień. W miejscu tym odbywały się uroczystości odpustowe na które przybywała ludność łemkowska oraz ze Słowacji i Węgier. Kult upadł po wysiedleniu mieszkańców w 1947 r. Pod koniec XX w. miejsce zagospodarowano na nowo z inicjatywy księdza Jana Pipki z parafii greckokatolickiej w Komańczy. W 1999 r. kapliczkę poświęcono. Źródło w grocie, przy drodze z Radoszyc do przejścia granicznego na Przełęczy Beskid. Murowana kaplica.

Lokalizacja GPS: 49°17’46.77″N; 22° 1’31.86″E

Radoszyce003 Radoszyce004 Radoszyce013 Radoszyce019 Radoszyce022 Radoszyce025

Balnica, gm. Komańcza, pow. sanocki Balnica, gm. Komańcza, pow. sanocki

Balnica, gm. Komańcza, pow. sanocki

Źródełko z cudowną wodą o leczniczych właściwościach, szczególnie pomagać ma w chorobach oczu oraz przeciwdziałać urokom. Według tradycji woda miał tu miejsce cud odzyskania wzroku, po napiciu się wody i obmyciu twarzy przez wędrowca. W XIX wieku wybudowano tu kapliczkę. W Zielone Świątki odprawiano tu uroczyste nabożeństwo ze święceniem wody w źródełku. Wierni zmierzali tu również z dalszych okolic, po nabożeństwie pito wodę i obmywano się nią. Po II Wojnie Światowej miejscowa ludność została wysiedlona. Kapliczka uległa dewastacji. Od 1988 r. remontowana. W 2007 r, kapliczka poświęcona przez księdza z Parafii Grecko-Katolickiej w Komańczy. Poświęcona Matce Boskiej Opiekunce Lasu. A. Potocki przytacza legendę o niewidomym wędrownym dziadzie, który usiadł zmęczony w tym miejscu słysząc szum wody. Poprosił przechodnia o podanie mu tej wody, ale ten żadnego ujęcia czy strumienia wokół nie widział. Dziad zaczął odrzucać kamienie i odsłonił źródełko, po obmyciu się w nim odzyskał wzrok.

Lokalizacja GPS: 49°12’35.31″N; 22°10’33.82″E

BalnicaZ002 — kopia BalnicaZ011 BalnicaZ016 BalnicaZ021 BalnicaZ026 BalnicaZ028 BalnicaZ029

Rabe, gm. Baligród, pow. leski Rabe, gm. Baligród, pow. leski

Rabe, gm. Baligród, pow. leski

Źródełko z cudowną wodą o leczniczych właściwościach, szczególnie pomagać ma w chorobach oczu. Ma być przedmiotem kultu od XVI w. Wedle legendy (tablica informacyjna) w pocz. XIX w. niejaki Mikołaj Sycz, mieszkaniec pobliskich Huczwic, który pasł woły w pobliżu źródełka miał sen, w którym ukazał mu się Matka Boska. Zażyczyła sobie ona by wybudował w tym miejscu kapliczkę dziękczynną, w zamian za co zostanie uzdrowiony z choroby oczu. Przed II Wojną Światową miejsce to cieszyło się szczególnym kultem. Z Huczwisk w trakcie odpustów do kapliczki odbywała się procesja. Wg A. Potockiego Matka Boska miała się objawić gospodarzowi Feciowi Dziule, gdy pasł w tym miejscu krowy. Najświętsza Panienka była ubrana w niebieską suknie, w ręku trzymała polne kwiaty. Chłop zaczął się modlić do postaci po czym ona zniknęła.

Źródło pod kapliczką, nazwa lokalna Synarewo. Kapliczka odpustowa, domkowa, murowana z pocz. XIX w. Na zboczu Łysego Wierchu, woda ze źródełka zasila Rabiański Potok.

Lokalizacja GPS: 49°18’16.70″N; 22°14’23.23″E

Rabe001 Rabe002 Rabe019 Rabe023 Rabe026 Rabe031

Łopienka, gm. Cisna, pow. leski Łopienka, gm. Cisna, pow. leski

Łopienka, gm. Cisna, pow. leski

Źródełko z cudowną wodą, na obszarze nieistniejącej wsi Łopienka. Wieś założona w XVI w., wysiedlona w latach 1946-1947, zabudowania zostały rozebrane. Jedyny zachowany budynek stanowi murowana cerkiew greckokatolicka z 1757 r., wyremontowana. Niegdyś miejsce pielgrzymek. We wsi miało znajdować się cudowne źródełko, lokalizacja nieznana, wg jednej z wersji znajdowało się przy cerkwi, u stóp wzgórza na którym stoi. Badania powierzchniowe przeprowadzone w sierpniu 2017 r. nie pozwoliły na zlokalizowanie źródła. P. Pytka lokalizuje je u stóp wzniesienia z cerkwią, obok starego dębu. Źródło zapomniane, trudno dostępne, wiedza o nim okoliczni mieszkańcy. Ujęte studnią z drewnianą pokrywą.

Lokalizacja GPS: 49°15’47.11″N; 22°22’9.90″E

Lopienka009 Lopienka012 Lopienka013 Lopienka016

Zwierzyń, gm. Olszanica, pow. leski Zwierzyń, gm. Olszanica, pow. leski

Zwierzyń, gm. Olszanica, pow. leski

Podania mówią, że w miejscu tym miano niegdyś zbudować cerkiew, w pobliskim źródle, lub studni znaleziono wówczas krzyż z XIII w., pochodzący z miasta Limoges z Francji. Nad studnią ustawiono drewniany krzyż. Wedle wierzeń woda ze źródła miała moc uzdrawiającą oczy i cudownie przywracającą wzrok. W latach 90. XX w. miejsce odnowiono i zagospodarowano. Zbudowano drogę krzyżową oraz grotę MB. Miejsce mszy polowych. Według legendy spisanej przez Oskara Kolberga, złoty krzyż w źródle miała ujrzeć kobieta gdy nabierała wody, nie mogła go jednak wyjąć. Dopiero gdy owinęła go chustą udało się jej go wydobyć i zanieść do cerkwi. Później miał powstać tu klasztor bazylianów, lecz kamienie na budowę „w dziwny sposób znikały”. Nazwa wsi ma pochodzi od krzyża znalezionego w źródle.

Lokalizacja GPS: 49°26’8.93″N; 22°23’55.16″E

DCIM100MEDIADJI_0010.JPG DCIM100MEDIADJI_0034.JPG DCIM100MEDIADJI_0047.JPG

Zwierzyn012 Zwierzyn014 Zwierzyn030 Zwierzyn032 Zwierzyn035 Zwierzyn038

Lipowiec, gm. Jaśliska, pow. krośnieński Lipowiec, gm. Jaśliska, pow. krośnieński

Lipowiec, gm. Jaśliska, pow. krośnieński

Miejsce objawienia 16 maja 1949 roku trzem chłopcom (pastuszkom) Matki Boskiej. Chłopcy bawili się w księży okadzając kapliczkę tlącym się drewnem z ogniska. Doszło do zaprószenia ognia i zapaliła się część ołtarza w kapliczce. Dwóch chłopców gasiło ogień, trzeci – Janek Bukowczyk – pozostał przy ognisku, gdy usłyszał odgłos toczącego się głazu i huk. Odwróciwszy się miał ujrzeć postać Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na tle promieni zachodzącego słońca. Postać pogroziła mu palcem i napomniała by dzień święty święcił. Chłopiec pobiegł do dwóch pozostałych i opowiedział im o cudzie, tamci jednak nic nie widzieli. Wieść o objawieniu szybko rozeszła się po okolicy i rozwinął się ruch pielgrzymkowy w to miejsce. Kapliczka w miejscu objawienia z 1993 roku. Pomiędzy tym miejscem a kościołem w Jaśliskach stacje drogi krzyżowej. Pielgrzymki różańcowo-pokutne od maja do października w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Obszar wyludnionej w ramach akcji Wisła wsi Lipowiec. W trakcie objawienia pastwiska wykorzystywane przez mieszkańców wsi Jaśliska. Przy kapliczce z 1911 roku na tzw. Spirytusowej Drodze.

Lokalizacja GPS: 49°25’9.29″N; 21°47’14.15″E

Lipowiec005 Lipowiec007 Lipowiec018 Lipowiec020 Lipowiec023

Stępina – Góra Chełm, gm. Frysztak, pow. strzyżowski Stępina – Góra Chełm, gm. Frysztak, pow. strzyżowski

Stępina – Góra Chełm, gm. Frysztak, pow. strzyżowski

Z Górą Chełm wiąże się szereg wierzeń, jedna z nich mówi, że niegdyś było to miejsce kultu pogańskiego. Na górze żył Król Węży, pół człowiek pół wąż, który cieszył się dużą czcią. Przed II Wojną Światową mieszkańcy okolicznych wiosek przestrzegali przed wędrówkami po lasach okrywających górę w czasie przesilenia jesiennego i wiosennego, gdyż można go wtedy było spotkać. Kolejna legenda mówi o kościele, który miał stać na górze, zbudowany przez benedyktynów w miejscu pogańskiej świątyni. Z czasem kościół runął, w jego miejscu postawiono kapliczkę. Zachowały się jedynie otaczające go lipy. Legenda mówi, że podczas odpustu jego uczestnicy się upili oraz pobili, przez co na kościół spadła klątwa. W kapliczce znajduje się obraz Matki Boskiej Leżajskiej. Legenda o ogromnej lipie rosnącej obok kapliczki mówi, że stała ona niegdyś obok kościoła. W czasach reformacji lipa pękła zaś jej pień rozdzielił się na dwa, symbolizując podział chrześcijaństwa. W pień drzewa miały wrosnąć resztki krzyża z nieistniejącego kościoła, stąd drzewo jest uważane za święte. Jeden z proboszczów ze wsi Fryszczak chciał niegdyś wyciąć drzewa, ale po uderzeniu siekiery z ich pni polała się krew. Góra Chełm była miejscem licznych pielgrzymek. Procesja obchodziła kapliczkę, po czym wierni udawali się na pola, gdzie na ich granicach zakopywali „wanilijki” tj. skrawki papieru mające chronić zbiory przed klęskami. Dziś na Górze Chełm znajduje się rezerwat przyrody o powierzchni 155 ha.

Lokalizacja GPS: 49°53’8.28″N; 21°33’52.81″E

GChelm013 GChelm017 GChelm020 GChelm030 GChelm004

Chotowa, gm. Czarna, pow. dębicki Chotowa, gm. Czarna, pow. dębicki

Chotowa, gm. Czarna, pow. dębicki

Wedle tradycji źródełko wybiło u stóp „Ptasiej Górki” na której usytuowany jest dziś kościół, kiedy postawiono tu kapliczkę z obrazem Matki Boskiej, przywiezionym z Częstochowy ok. roku 1800 przez jedną z mieszkanek wsi. Jej mąż „widząc obraz niezwykłej piękności miał się wyrazić – Nie jesteśmy godni zatrzymać u siebie takiego obrazu”. Wzgórze z czasem zmieniło nazwę na „Jasną Górkę”. Woda ze źródełka ma posiadać moc uzdrawiającą. Niegdyś woda wypływała spod wzgórza stale, dziś pojawiać ma się jedynie w święta Matki Boskiej. Wówczas przybywają tu liczni wierni, pija ją, obmywają ciało. W archiwach kościelnych mają istnieć przekazy o uzdrowieniach nieuleczalnie chorych.

Lokalizacja GPS: 50° 1’36.07″N; 21°17’54.95″E

Chotowa009 Chotowa012 Chotowa001 Chotowa005

Jodłówka, gm. Pruchnik, pow. jarosławski Jodłówka, gm. Pruchnik, pow. jarosławski

Jodłówka, gm. Pruchnik, pow. jarosławski

Źródło ujęte studnią w kaplicy murowanej. Część Sanktuarium maryjnego w Jodłówce na szczycie garbu „Góra Maryi”.

Wedle miejscowej tradycji źródło posiada moc leczniczą. Legenda mówić, iż w 1680 roku żmija ukąsiła miejscowe dziecko. Zrozpaczona wdowa, matka dziecka, z nadzieją pobiegła do pobliskiego źródełka, nad którym wisiał obraz Matki Boskiej. Obmyła dziecku twarz wodą i modliła się przed obrazem. Dziecko wyzdrowiało. Obraz mieli przywieść i zawiesić nad źródłem powracający z walk na Ukrainie żołnierze. Pierwotnie miał znajdować się w zamku Herburtów w Dobromilu. W kościele znajdują się liczne spisane świadectwa uzdrowień. Najstarsze pochodzi z roku 1724. Wedle kroniki parafialnej od roku 1991 miało tu miejsce około 200 uzdrowień.

Lokalizacja GPS: 49°54’0.20″N; 22°27’4.53″E

Jodlowka002 Jodlowka008 Jodlowka009

Ostrowy Tuszowskie, gm. Cmolaw, pow. kolbuszowski Ostrowy Tuszowskie, gm. Cmolaw, pow. kolbuszowski

Ostrowy Tuszowskie, gm. Cmolaw, pow. kolbuszowski

Wedle legendy w danych czasach rycerz polował w rosnącej tu puszczy w niedzielę. Gdy upolował jelenia, tryskająca z jego wątroby czarna krew oblała mu twarz i oczy, sprawiając że oślepł. Była to kara za pracę w dzień święty. Żałując za grzech i błagając Matkę Boską o ratunek ta objawiła się i nakazała by grzebał rękami w piasku i obmył się wodą, która się pojawi. Z piasku trysnęło źródło, rycerz po obmyciu się w jego wodzie odzyskał wzrok. Według mieszkańców wsi od najdawniejszych czasów źródło cieszy się kultem, zaś jego moc lecznicza ma być szczególnie pomocna w chorobach oczu. Źródło zostało zasypane w latach 30. XX w. podczas budowy pobliskiej drogi. W 1999 zostało odnalezione. Jego woda zasila obecnie staw parafialny, obok studni znajduje się kopiec NMP oraz rzeźba siedzącego rycerza. Z postacią rycerza związana jest również legenda dotycząca powstania kościoła. Rycerz miał zasnąć pod modrzewiami, we śnie ukazała mu się Matka Boska mówiąc „Przybywam tu z Włoch i tu mi postawisz kościół”.

Lokalizacja GPS: 50°18’38.74″N; 21°38’30.73″E

Ostrowy004 Ostrowy005 Ostrowy007 Ostrowy009

Krzeszów Dolny, gm. Krzeszów, pow. niżański Krzeszów Dolny, gm. Krzeszów, pow. niżański

Krzeszów Dolny, gm. Krzeszów, pow. niżański

Cudowne źródełko oraz Kapliczka MB na tzw. Komanowej Górze, piaszczystej wydmie na terasie nadzalewowej Sanu. Obszar zagospodarowany.

Wedle miejscowej tradycji w dawnych czasach zanim została tu postawiona pierwsza kapliczka w lasku na Komanowej Górze, na źródle objawiła się Matka Boska. Odtąd woda nabrała cudownych leczniczych właściwości na różne choroby, zaś szczególnie oczu. W 1867 r. niejaki Wawrzyniec Góra, młynarz z Radecznicy koło Zamościa miał sen, w którym pokazała mu się Matka Boska i nakazał zbudowanie obok cudownego źródełka w pobliżu miasteczka nad dużą rzeką kapliczki. Młynarz szukając takiego miejsca przywędrował do Krzeszowa oraz kierowany przez ludzi dotarł na Komanową Górę. Okazało się, że właśnie to miejsce widział we śnie. Powróciwszy do Radecznicy zabrał drewno i kamień młyński, na którym postawił kapliczkę na Komanowej Górze. Nazwa lokalna – Zjawienie. W latach 90. XX wieku wybudowano nową większą murowaną Kaplicę Matki Boskiej Bolesnej. W każdą 3 niedzielę miesiąca od maja do października odprawiane są tu msze święte. 15 września nabożeństwo odpustowe.

Lokalizacja GPS: 50°23’12.54″N; 22°21’56.61″E

DCIM100MEDIADJI_0097.JPG DCIM100MEDIADJI_0112.JPG

Krzeszow012 Krzeszow018 Krzeszow024 Krzeszow027 Krzeszow028 Krzeszow032

Nowiny Horynieckie, gm. Horyniec Zdrój, pow. lubaczowski Nowiny Horynieckie, gm. Horyniec Zdrój, pow. lubaczowski

Nowiny Horynieckie, gm. Horyniec Zdrój, pow. lubaczowski

Jedno z najbardziej znanych „cudownych źródeł” w woj. podkarpackim. Miejsce znane z kultu religijnego od XVII w. Dnia 12 czerwca 1636 r. miało tu dojść do objawienia Matki Boskiej, która ukazała się trójce pastuszków. Woda wybijająca ze źródła pod kaplicą ma posiadać uzdrawiającą moc, zwłaszcza w chorobach oczu. Wieść o objawieniu szybko rozeszła się po okolicy, w miejscu cudu postawiono krzyż. Właściciel dóbr horynieckich był początkowo nastawiony przeciw kultowi tego miejsca. Jednak gdy jego żona wybłagała tu dla niego ratunek od śmierci w czasie wojny, kult rozkwitł. W ołtarzu kaplicy znajduje się drewniana rzeźba Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia. W pobliżu kaplicy i źródła dwa inne źródła wybijające spod wzgórza.

Lokalizacja GPS: 50°13’12.63″N; 23°24’10.72″E

Nowiny016 Nowiny010 Nowiny025 Nowiny004

Monasterz, gm. Horyniec-Zdrój, pow. lubaczowski Monasterz, gm. Horyniec-Zdrój, pow. lubaczowski

Monasterz, gm. Horyniec-Zdrój, pow. lubaczowski

Grupa skałek na tzw. „Garbie Niedźwiedzia”. Wychodnia trzeciorzędowych skał wapiennych. Liczne ślady procesów krasowych – otwory oraz wgłębienia o różnych kształtach. Wedle jednej z legend skały a zwłaszcza największa nich zwana „diabelskim kamieniem” są pozostałością głazu, który wysłany z piekła diabeł niósł by zrzucić na klasztor i kościół w Monasterzu. Diabeł w trakcie drogi postanowił chwilę odpocząć i wtedy zastał go świt, co zmusiło go do upuszczenia głazu. Wedle bardziej rozbudowanej wersji podania diabły miały posiadać swoje siedlisko w miejscu zwanym „Moczarami”. Najsilniejszy z nich nie mogąc ścierpieć obecności zakonników w Monasterzu wyruszył do Brusna i kamiennej góry gdzie wyrwał ogromny kawał skały. Wędrując nocą przez góry i doliny bardzo się zmęczył i postanowił chwilę odpocząć gdy już znalazł się blisko klasztoru. Położył głazy i zdrzemnął się, gdy nagle obudziło go pianie koguta z pobliskiej wsi. Diabeł wraz z nastaniem dnia utracił siły i z wściekłości wbił pazury w kamień, czego ślady mają być widoczne do dziś po czym uciekł do Moczar.

Lokalizacja GPS: 50°15’56.65″N; 23°25’46.14″E

Monasterz001 Monasterz008 Monasterz010 Monasterz015

Siedliska, gm. Lubycza Królewska, pow. tomaszowski Siedliska, gm. Lubycza Królewska, pow. tomaszowski

Siedliska, gm. Lubycza Królewska, pow. tomaszowski

Źródełko w dolinie strumienia Prądnik. Tworzy rozlewisko, nad nim ustawiona kapliczka na palach. Kult miejsca i cudownego źródła sięga XVIII w. Wówczas miejscowemu pasterzowi miała ukazać się postać Matki Bożej. Ten przestraszony uderzył w postać batem, ta zaś rozpłynęła się w nurcie rzeki. Mieszkańcy wsi, gdy wieść się rozeszła, by przebłagać Matkę Bożą postawili w tym miejscu kapliczkę. Sporządzono również obraz wedle opisu pasterza, który okazał się identyczny z obrazem Matki Boskiej z pobliskiego Sokala. Woda miała nabrać wówczas właściwości uzdrawiających. W latach 20. XX postawiono nową kaplicę. W trakcie prac zaginął obraz MB Sokalskiej, który zastąpiono ikoną NMP oraz św. Mikołaja. W 2003 r. obok kaplicy postawiono figurę NMP. 22 maja przy kaplicy odprawiane są nabożeństwa w obrządku rzymskokatolickim oraz greckokatolickim.

Lokalizacja GPS: 50°15’50.72″N; 23°33’0.45″E

 Siedliska004 Siedliska006 Siedliska010 Siedliska013

Tomaszów Lubelski, gm. loco, pow. tomaszowski Tomaszów Lubelski, gm. loco, pow. tomaszowski

Tomaszów Lubelski, gm. loco, pow. tomaszowski

Źródełko i kaplica św. Wojciecha, na terenie miasta, przy ul. Klasztornej. Według tradycji w 1677 roku miały tu miejsce objawienia św. Wojciecha. Mieszczaninowi o nazwisku Mańka, który był krzywoprzysięzcą w sprawie o zabójstwie przy źródle objawił się św. Wojciech i uwolnił go od zła jakie w nim tkwiło. Święty Wojciech otoczony był aniołami przed wizerunkiem Matki Boskiej Tomaszowskiej, wezwał mieszczanina do pobożnego życia a wówczas ten dozna łaski odpuszczenia grzechów. Pierwsza drewniana kaplica „Na Piasku” powstała w 1652 r. i została zniszczona w czasie potopu szwedzkiego. Świadczy to wcześniejszej tradycji związanej ze źródłem. Kolejną zbudowano w 1662 roku. Po objawieniach w miejscu tym postawiono kościół św. Wojciecha, źródło obudowano. Kościół popadł w ruinę i w 1894 r. zbudowano tu drewnianą kapliczkę, w 1994 r. zamienioną na murowaną.

Lokalizacja GPS: 50°26’41.43″N; 23°25’6.18″E

Tomaszow006 Tomaszow002 Tomaszow001

PGR Białystok (dawniej Radków), gm. Dołhobyczów, pow. hrubieszowski PGR Białystok (dawniej Radków), gm. Dołhobyczów, pow. hrubieszowski

PGR Białystok (dawniej Radków), gm. Dołhobyczów, pow. hrubieszowski

Niegdyś Radków, gm. Telatyn, obecnie PGR Białystok, gm. Dołhobyczów. Wedle miejscowych mieszkańców woda posiadać ma właściwości uzdrawiające. Początki kultu są nieznane. Tradycja mówi o objawieniu się w tym miejscu Matki Boskiej pasterzom. Kiedy kult tego miejsca się nasilał i przybywali tu liczni pielgrzymi, postawiono nad cudownym źródłem kaplicę (greckokatolicką) oraz kalwarię z XIV stacjami drogi krzyżowej. Do II Wojny Światowej funkcjonowało tu greckokatolickiej sanktuarium maryjne. Przybywali tu liczni pielgrzymi na doroczne odpusty. Po II Wojnie Światowej gdy powstał tu PGR kaplicę rozebrano. Obecna kapliczka na studni pochodzi z lat 90. XX w. Obok znajduje się mogiła i pomnik żołnierzy UPA.

Lokalizacja GPS: 50°29’35.13″N; 23°55’59.76″E

PGRBial009 PGRBial013 PGRBial016

DCIM100GOPROGOPR7803.
Kryłów Kolonia, gm. Mircze, pow. hrubieszowski Kryłów Kolonia, gm. Mircze, pow. hrubieszowski

Kryłów Kolonia, gm. Mircze, pow. hrubieszowski

Źródełko i kapliczka pw. Św. Mikołaja. Źródło wybija u stóp niewielkiego wzniesienia. Drewniana kapliczka z figurami św. Mikołaja oraz Wilka. Figura św. Mikołaja z XVIII w., rzeźba wilka prawdopodobnie starsza. Obecnie pomalowana i uzupełniona gipsem, jeszcze w latach 90. XX w. z szarego kamienia (piaskowca?) z wgłębieniem na świecę na wysokości karku. Legendy mówią, że kult źródła związany był pierwotnie z wilkiem „uzdrowicielem”, zaś figurę Mikołaja dostawiono później. Liczne podania o uzdrawiającej mocy wody ze źródła oraz rzeźby wilka, która miała leczyć bezpłodność. Kobiety chcące posiadać dzieci siadały na wilka i głaskały jego podbrzusze, po czym obmywały się wodą ze źródła. Woda ze źródła gromadzi się w dwóch sadzawkach, wg podań obmywali się w nich pątnicy. Inne legendy mówią o osobie miejscowego dziedzica, który kazał zasypać źródło i wilka by pątnicy nie niszczyli mu lasy po czym oślepł. Uzdrowiło go dopiero obmycie w świętej wodzie i przywrócenie miejsca kultu, jago wotum ufundował figurę św. Mikołaja. U figury rzeźba kosza z główkami małych dzieci, obecnie przemalowane na bochenki chleba. Miejsce kultu lokalnego. W latach 1756-1808 kaplica znajdowała się pod opieką Klasztoru OO. Reformatów w Kryłowie. Miejsce kultu pierwotnie związane z rzeźbą wilka oraz źródłem.

Lokalizacja GPS: 50°40’14.26″N; 24° 1’35.77″E

Krylow002 Krylow010 Krylow017 Krylow019

Turkowice, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski Turkowice, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski

Turkowice, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski

Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej Turkowickiej. Drewniana kapliczka, wewnątrz studnia.

Kaplica ze źródłem znajduje się nad rzeką Huczwa, nieopodal (ok. 100 m na południe) od dawnego lub  właściwego źródła o nieustalonej lokalizacji – obecnie miejsce zapomniane, porośnięte drzewami. Kaplica pochodzi z 1992 r. Miejsce źródła wskazać miał różdżkarz. Do 1748 lub 1749 r. miał funkcjonować tu klasztor OO. Bazylianów, w latach 1903-1915 znajdował się tu monaster Opieki Matki Bożej, następnie sierociniec prowadzony przez siostry służebniczki, do 2013 r. Zespół Szkół Rolniczych.

Miejscowa legenda sięga roku 1382. Miał zatrzymać się tu książę Władysław Opolczyk, który wiózł ikonę Czarnej Madonny z Bełza na Śląsk. Tam gdzie położony został obraz następnego dnia wytrysnęło źródło z wodą o uzdrawiającej mocy. Wybudowano więc tu kapliczkę, zaś na przełomie XIV oraz XV w. męski monaster.

Lokalizacja GPS: 50°39’14.13″N; 23°43’11.80″E

Turkowice004 Turkowice008 Turkowice011 Turkowice014

Krynki, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski Krynki, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski

Krynki, gm. Werbkowice, pow. hrubieszowski

Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej Kryńskiej k. Kotorowa. Źródło pod drewnianą kaplicą domkową. Teren podmokły.

Kaplica ze źródłem znajduje się na skraju lasu, w miejscu zwanym uroczyskiem „Krynki”. Wg podania ludność miejscowa chroniła się w niej przed napadami tatarskimi, a postawić miał ją dziedzic pobliskiej wsi. Na obecnej kaplicy z podcieniem z frontu, na narożnym słupie i na drzwiach wyżłobiona jest data „1863”. Remontowana była dwukrotnie – w 1911 r. i w latach 90. XX. Najwięcej wiernych kaplica gromadzi podczas uroczystości odpustowej przypadającej na trzecią niedzielę maja. Kaplica na planie prostokąta o wym. 3,5×2,5 m. Posadowiona jest na wysokich palach wbitych w ziemię, obmurowane. Wewnątrz ołtarzyk z figurą Matki Boskiej z dzieciątkiem Jezus. Ujęcie wody, ujęte studnią z tyłu kaplicy, obok wiaderko do czerpania.

Lokalizacja GPS: 50°43’9.10″N; 23°41’7.75″E

Krynki002 Krynki004 Krynki008 Krynki015 Krynki016
Hrubieszów-Teresówka, gm. loco, pow. hrubieszowski Hrubieszów-Teresówka, gm. loco, pow. hrubieszowski

Hrubieszów-Teresówka, gm. loco, pow. hrubieszowski

Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej Bolesnej. Źródło ujęte studnią po przeciwnej stronie drogi w stosunku do kaplicy.

Kapliczka oraz wyschnięte już źródło położone są na zachodnim zboczu Tatarskiej Góry – miejsce bitwy wojsk Jana III Sobieskiego z Tatarów w 1672 r. Od strony północnej przylega do niej mały cmentarzyk, a przy południowej ścianie bocznej jest studnia. Kaplicę ufundowały siostry Kozielewicz z Teresówki. Wnętrze zdobi mały ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Znajduje się tam również m.in. obraz Matki Bożej z Lourdes. Odprawiana jest tu doroczna msza św. kończąca obchód poświęcenia pól. Źródełko miało posiadać uzdrawiającą moc według okolicznych mieszkańców. Dziś nieczynne. Kaplica o wymiarach ok. 4×4 m. Początki kultu wody oraz samej kaplicy nie są znane.

Lokalizacja GPS: 50°47’12.15″N; 23°53’3.73″E

Hrubieszow001 Hrubieszow002 Hrubieszow004

Sławęcin, gm. Skierbieszów, pow. zamojski Sławęcin, gm. Skierbieszów, pow. zamojski

Sławęcin, gm. Skierbieszów, pow. zamojski

Dawniej istniało tu znane greckokatolickie sanktuarium maryjne, później prawosławne. Główne uroczystości przypadały na 2 lipca – św. Matki Boskiej Jagodnej. Odpusty gromadziły zarówno grekokatolików jak i katolików. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wspomina, iż cerkiew założono przy źródle, ponieważ nad nim ukazywał się obraz Matki Boskiej. W 1882 r. nad cudownym źródłem, którego woda miała niezwykłe uzdrawiające właściwości, ukazała się ikona Matki Bożej. Kaplicę na planie krzyża na palach zbudowano w 1886 r. Rozebrana w 1938 r. Miejsce zrewitalizowane przez Krzysztofa Wróblewskiego z Sitna, poświęcone w 2001 r. przez biskupa Jana Śrutwę. Wedle okolicznych mieszkańców woda ze źródła posiada leczniczą i uzdrawiającą moc.

Teren podmokły, wokół źródła znajduje się kapliczka oraz drewniane podesty. Obok źródła znajdowała się cerkiew unicka oparta na planie krzyża, u podnóża wzgórz Stanisławki. Źródło tworzy niewielkie rozlewisko.

Lokalizacja GPS: 50°48’7.05″N; 23°24’53.63″E

Slawecin002 Slawecin005 Slawecin009 Slawecin010

Lipsko-Polesie, gm. Zamość, pow. zamojski Lipsko-Polesie, gm. Zamość, pow. zamojski

Lipsko-Polesie, gm. Zamość, pow. zamojski

U podstawy „Łysej Góry”, źródełko wypływa na rozległą łąkę, zasila niewielki ciek wodny uchodzący do Wieprza. Źródło ma wymiary ok. 10×10 m, nad nim stała Kaplica Św. Romana z 1906 r. Spłonęła w lipcu 2017 r.

M. Stworzyński opisuje w 1835 roku źródło św. Romana, które znajduje się na polach, wedle tradycji miejscu dawnej wsi Stare Lipsko. Co roku w dzień św. Romana odbywała się do źródła procesja złożona z mieszkańców okolicznych wsi. Do źródła ciągną również ludzie dręczeni różnymi chorobami. Przez mieszkańców wsi Lipsko-Polesie miejsce to nazywane jest Zjawieniem lub Miasteczkiem. Według lokalnej legendy w miejscu tym przed laty w trakcie polowania zabłądził książę. Raniony przez tura, szukając wody przywoływał swoją matkę, która ukazała mu się i rozgarniając liście odsłoniła znajdujące się tu źródło. Książe miał wyzdrowieć i na sąsiednim wzgórzu wznieść gród. Kolejne podanie mówi o pasterzu który zachorował, gdy przy owcach zastąpiła go jego córka na stado napadły wilki. Dziewczynka nie wiedziała co robić, gdy ukazał się jej staruszek mówiąc, że za górą jest źródło które uleczy jej ojca. Pasterz wyzdrowiał. Po latach zachorowało dziecko właściciela dworu w Lipsku pod jego nieobecność. Dziewczyna która wówczas pracowała w dworze chwyciła je i pobiegła z nim do źródła, gdzie ozdrowiało. Miało to miejsce w dniu 9 sierpnia, w dzień św. Romana. Co roku w pierwszą niedzielę po 9 sierpnia przy źródle odbywa się odpust. W skale z której wybija źródło widoczny jest wyryty krzyż, prawdopodobnie starszy od kaplicy z 1906 r. Po lewej stronie od niego widoczne są wbite drewniane bale, pozostałości starszej kapliczki lub drewnianych krzyży.

Lokalizacja GPS: 50°37’43.52″N; 23°14’30.56″E

DCIM100MEDIADJI_0059.JPG
DCIM100MEDIADJI_0059.JPG

LipskoPol014 LipskoPol015

Kaplica na Wodzie – Krasnobród, gm. loco, pow. zamojski Kaplica na Wodzie – Krasnobród, gm. loco, pow. zamojski

Kaplica na Wodzie – Krasnobród, gm. loco, pow. zamojski

W 1640 r. (5 sierpnia) w miejscu tym objawiła się Matka Boska Jakubowi Ruszczykowi ze wsi Szalowola. Został uzdrowiony z ciężkiej choroby. Z wdzięczności wystawił figurę a na niej obraz Matki Bożej. W miejscu objawienia wypłynęło źródełko słynące z leczniczych właściwości. Potem postawiono tu Kaplicę Matki Boskiej Krasnobrodzkiej. Jesienią 1648 r. miejsce to zostało zdewastowane przez wojska Bohdana Chmielnickiego, wiosną 1649 r. znaleziono tu mały obrazek (jedno z wot zostawianych przez wiernych przy kaplicy), który ocalał. Fakt iż był świetnie zachowany uznano za cud i otoczono go kultem. W latach 1648-64 z fundacji Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej zbudowano tu niewielki kościół. W miejscu tym miała zostać uleczona w 1680 r. Maria Kazimiera Zamojska, późniejsza żona Stefana III Sobieskiego. Jako wotum wystawiła murowany kościół (1690-99). Cudowny obraz MB Krasnobrodzkiej umieszczono w jego ołtarzu. Sanktuarium Matki Boskiej Krasnobrodzkiej stało się głównym sanktuarium diecezji zamojsko-lubaczowskiej. Czcią cieszył się zwłaszcza ocalały obrazek, litograficzna odbitka o wymiarach 9×14 cm na papierze mszalnym, który miał posiadać cudowną moc uzdrawiającą. Źródło w miejscu objawienia ma posiadać największą moc w nocy z wielkiego czwartku na wielki piątek. Wówczas zbierają się tłumy. Pomaga na bóle, dolegliwości żołądkowe, choroby reumatyczne. Msze odbywają się również w sierpniu, w dzień Matki Boskiej Jagodnej.

Krasnobrod013 Krasnobrod020

Krasnobrod006

Krasnobród – Zagóra, gm. Krasnobród, pow. zamojski Krasnobród – Zagóra, gm. Krasnobród, pow. zamojski

Krasnobród – Zagóra, gm. Krasnobród, pow. zamojski

W Dolinie Świętego Rocha, na zachodnim stoku góry Św. Rocha, ok. 2 km na W od Krasnobrodu. Drewniana kaplica, przy niej nieczynna studnia z wodą.

Pierwsze informacje o miejscu pochodzą z 1817 r. Według przekazów, Marysieńka Sobieska podczas panującej zarazy ufundowała nad źródłem kaplicę, w której kazała umieścić obraz św. Rocha – patrona ludzi chorych na choroby zakaźne. W 1888 r. zostały potwierdzone lecznicze własności źródlanej wody. W 1943 r. na miejscu zniszczonej w 1935 r. pierwszej kaplicy wzniesiono nową z fundacji Kazimierza Fudakowskiego. Projekt wykonał zamojski architekt Adam Klimek. Wśród licznie odwiedzających ją pielgrzymów utrzymuje się przekonanie, że „na pole przyległe do kaplicy nigdy grad nie pada”, a przynajmniej nie w dniu uroczystości odpustowych 15 sierpnia.

Lokalizacja GPS: 50°32’7.28″N; 23°11’11.43″E

SwRoch003 SwRoch012

SwRoch008 SwRoch002

Górecko Kościelne, gm. Józefów, pow. biłgorajski Górecko Kościelne, gm. Józefów, pow. biłgorajski

Górecko Kościelne, gm. Józefów, pow. biłgorajski

W Górecku Kościelnym znajduje się owiana kultem kapliczka „Na wodzie”, zbudowana na palach nad potokiem Szum. Według lokalnych podań lokalizację kapliczki wskazał podczas swoich objawień w 1648 r. św. Stanisław. Źródełko. Powyżej kaplicy znajduje się źródełko zwane „Boża łezka”. Woda ze źródełka ma posiadać właściwości lecznicze. Podobno najlepiej pomaga na schorzenia reumatyczne i bóle gardła. Według wierzeń i podań miejscowej ludności, źródełko miało wybić w tym miejscu w 1648 r. Małemu chłopcu Jankowi Socha miał objawić się Św. Stanisław, za pomocą wziętego od niego noża oznaczył rosnącą w tym miejscu sosnę, obok niej wytrysnęła woda. Źródło stało się miejscem pielgrzymek, przybywali do niego liczni wierni. Picie i obmywanie się wodą miało mieć moc uzdrawiającą, chronić przed chorobami. Największą leczniczą moc woda ma posiadać o świcie.

Lokalizacja GPS: 50°30’0.44″N; 22°58’0.12″E

Gorecko012 Gorecko019Gorecko006 Gorecko008

Trzęsiny, gm. Radecznica, pow. zamojski Trzęsiny, gm. Radecznica, pow. zamojski

Trzęsiny, gm. Radecznica, pow. zamojski

Wedle informacji zebranych wśród mieszkańców wsi, święty Antoni wędrując z Leżajska do Radecznicy spoczął na kamieniu leżącym w okolicznym lesie, wówczas w miejscu tym wytrysnęło źródło. Woda która z niego wybija ma posiadać leczniczą moc. W miejscu tym wybudowano kapliczkę. W każdy Wielki Piątek, przed świtem okoliczni mieszkańcy idą w to miejsce po wodę, poją i kąpią w niej chorych. Ważne jest by woda została zebrana przed świtem, wówczas jej uzdrawiająca moc jest największa. W czasie II Wojny Światowej w miejscu tym, na poddaszu kapliczki ukrywała się młoda dziewczyna, żydówka o imieniu Tema. Została tam ukryta przez mieszkańców wsi, dzięki czemu przetrwała czas okupacji. Źródlisko w Trzęsinach stanowi dziś pomnik przyrody nieożywionej.

Lokalizacja GPS: 50°38’20.76″N; 22°47’57.63″E

Trzesiny003 Trzesiny005 Trzesiny030

Trzesiny024 Trzesiny034

Staw Ujazdowski, gm. Nielisz, pow. zamojski

Wedle miejscowych wierzeń źródło z wodą o właściwościach leczniczych w dolinie strumienia Werbka. Tradycja jego kultu sięga XIX w. (prawdopodobnie posiada starszą metrykę). Woda miała być szczególnie skuteczna na choroby reumatyczne. Chorzy pili ją i obmywali chore miejsca, kąpali się w niewielkim rozlewisku. Wokół źródła oraz zbiornika wodnego pozostawiano ubrania, które nosili chorzy, wierząc że wraz z nimi zostawiana jest choroba. Nowe ubrania ubierano po uprzednim namoczeniu ich w wodzie wypływającej ze źródła. Do 1915 roku miejsce związane z wiarą w cudowną moc źródła. W 1915 postawiono pierwszą kapliczkę poświęconą św. Janowi. Obecna wybudowana w 1997 r. Przy drodze asfaltowej drogowskaz z oznaczeniem obiektu.

Miejsce podmokłe, porośnięte trzciną, trudno dostępne. Drewniana kapliczka wymaga remontu, widoczna rozpoczęta budowa nowej kaplicy powyżej niej (fundamenty nowej kaplicy).

StawUj026 StawUj021

StawUj004 StawUj010

Księżomierz, gm. Gościeradów, pow. kraśnicki

Miejsce nosi nazwę lokalną „Zjawienie”. W latach 1594-1602 na polnym kamieniu leżącym obok drogi objawiła się płacząca Matka Boża, siedząca w ubraniu chłopki. Wieść szybko rozniosła się po okolicznych wsi, zaś w miejsce zaczęli przybywać liczni wierni.Z polecenia władz kościelnych, które nie uznały objawień, kamień zakopano. Objawienia zostały uznane przez biskupa krakowskiego kardynała Bernarda Maciejowskiego. W Księżomierzu wybudowano kapliczkę pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny w której umiejscowił obraz z wizerunkiem NMP. Została ona przez biskupa krakowskiego Mariana Szyszkowskiego w dniu 14 listopada 1626 r. mianowana kościołem filialnym parafii dzierzkowickiej. Parafię w Księżomierzu powołano w latach 1912-1924. Wg legendy w XVIII w. obraz z kapliczki miał zostać przewieziony do kościoła w Dzierzkowicach, jednak „woły nie chciały ruszyć z nim z miejsca”. W 1783 r. do Księżomierza przewieziono stary XV-wieczny kościół z Chodla, który spłonął w 1996 r. 6 sierpnia w miejscu objawienia odprawiana jest msza święta.

Ksiezomierz006 Ksiezomierz012 Ksiezomierz018

Bielsko, gm. Karczmiska, pow. opolski Bielsko, gm. Karczmiska, pow. opolski

Bielsko, gm. Karczmiska, pow. opolski

Kapliczka domkowa w miejscu dawnego „świętego drzewa”. Nieopodal wsi Bielsko, w lesie położonym pomiędzy tą miejscowością a Chodlikiem znajduje się miejsce zwane „Zjawieniem”. Dziś stoi tam niewielka kapliczka domkowa, ufundowana przez mieszkańców Bielska w 1935 r. Wiąże się z nią legenda mówiąca o objawieniu, jakie miało tu miejsce przed wieloma laty. Dwom mężczyznom okazał się klęczący zakonnik. Jak mówią najstarsi mieszkańcy Chodlika oraz Bielska, wcześniej w tym miejscu stała potężna sosna, która otoczona była szczególną czcią oraz wiarą w moc leczniczą. Ludzie przychodzili do niej i wieszali na jej gałęziach niewielkie szmatki, fragmenty ubrań należących do osób chorych. Miejsce znane było z licznych uzdrowień. Pod sosną jako dary zakopywano monety. Wedle niektórych rozmówców z czasem zawieszono na niej niewielką kapliczkę z obrazem św. Bartłomieja. Według innych od początku kult tego miejsca związany był z osobą świętego i wiszącym w kapliczce na sośnie obrazem. W początku XX w. uzdrowienia w tym miejscu miał doznać jeden z mieszkańców Bielska. Kapliczka została częściowo zniszczona w trakcie działań wojennych, później odbudowana. Znajduje się przy niej również grób czterech mieszkańców Bielska rozstrzelanych przez Niemców w 1942 r. Miejsce to tradycyjnie odwiedzane jest przez okolicznych mieszkańców w Wielkanoc. Niegdyś zbierała się tu cała społeczność, biesiadowano w jego pobliżu. Według innego podania w miejscu tym rosły lipy, jednej z kobiet podróżujących droga objawił się św. Bartłomiej.

Bielsko001

Bielsko011

Bielsko006

Kębło, gm. Wąwolnica, pow. puławski

Wg legendy miejsce objawienia NMP w XIII w. trakcie najazdu tatarskiego. Objawienie Matki Boskiej zatrzymać miał najazd na Wąwolnice. Zagłębienia w kamieniu mają być śladami po stopach Matki Boskiej.

Keblo001 Sanktuarium Matki Boskiej Kębelskiej w Wąwolnicy jest jednym z najważniejszych sanktuariów maryjnych na Lubelszczyźnie. Każdego sierpnia, w święto Matki Boskiej Zielnej do kaplicy oraz skrytego w niej kamienia odbywają się pielgrzymki z całej Lubelszczyzny oraz nocne czuwanie. Jeszcze do XIX w. w uprzedniej kapliczce postawionej na kamieniu stała drewniana rzeźba z XIV w. W chwili obecnej znajduje się w Sanktuarium Marii Boskiej Kębelskiej w Wąwolnicy. Kamień znajduje się na terenie tego samego kompleksu religijnego co cudowne źródło w Wąwolnicy.

Keblo003     DCIM100MEDIADJI_0147.JPG

Wąwolnica, gm. Wąwolnica, pow. puławski

Źródło znajduje się po zachodniej stronie wzgórza zajętego przez Bazylikę pw. Św. Wojciecha oraz Sanktuarium Matki Boskiej Kębelskiej. Źródło zamknięte ze względu na skażenie wód gruntowych. Wawolnica006 Sanktuarium Matki Boskiej Kębelskiej jest jednym z najważniejszych sanktuariów maryjnych na Lubelszczyźnie. Źródło wypływa spod wzgórza zajętego przez kościół, niegdyś zamek Kazimierza Wielkiego. Miejsce licznych pielgrzymek oraz uzdrowień. Wedle tradycji woda ze źródła leczy różne schorzenia, przede wszystkim choroby oczu. Miała przy nim odpoczywać królowa Jadwiga w drodze na Litwę. W kościele w Wąwolnicy znajdują się liczne świadectwa uzdrowień. Odpusty: 23 kwietnia, 29 czerwca, I sobota i niedziela września, 8 września. Wawolnica002
Pościsze, gm. Międzyrzecz Podlaski, pow. bialski Pościsze, gm. Międzyrzecz Podlaski, pow. bialski

Pościsze, gm. Międzyrzecz Podlaski, pow. bialski

Wedle opisu A. Pleszczyńskiego we wsi miały znajdować się dwa kamienie. Jeden z wykutą podkową, stał na granicy między wsiami Strzakły i Pościsze, następnie został zniszczony i wykorzystany do budowy fundamentu domu. Drugi kamień stał nieopodal, również pomiędzy wsiami Strzakły i Pościsze, miały być na nim widoczne dwa wykucia w kształcie śladów stóp. Miał, wedle podania, nosić ślady stóp Matki Bożej W trakcie kwerendy terenowej nie odnaleziono kamienia. Wedle dwójki informatorów kamień ten znajduje się na skrzyżowaniu dróg pomiędzy wsiami Strzakły i Pościsze nieopodal stojącego tam drewnianego krzyża. Jednakże napotkany głaz nie posiadał żadnych znaków, które można by interpretować jakoś ślady stóp.
Żakowola, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński Żakowola, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński

Żakowola, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński

ŻakowolaWedle opisu W. Prackiego (1900 r.) we wsi znajdować się miały trzy kamienie ze znakami:
  1. Kamień „przywieziony z pola przed dom jednego z gospodarzy z wyraźnym wykuciem w kształcie odcisku stopy (wymiary kamienia: dł. 65 cm, szer. 39 cm., wys. 30 cm; długość wykucia 13 cm, szer. 5-7 cm, głębokość 3-7 mm).
  2. Kamień na łąkach, czarnej barwy z niewielkim wgłębieniem, wedle lokalnej ludności interpretowanym jako ślad stopy Matki Bożej
  3. Kamień leżący na łąkach na wschód od wsi, na kamieniu była wykuta stopa i krzyż, kamień uszkodzony jeszcze w XIX w. z powodu próby jego rozbicia, wg opisu W. Prackiego został widoczny jedynie krzyż o dł. 22 cm i rozpiętości ramion 16 cm.
ŻakowolaW trakcie kwerendy terenowej odnaleziono jedynie kamień nr 1, leżący obecnie przy grocie poświęconej Matce Bożej, ufundowanej przez jednego z mieszkańców wsi. Kamień pierwotnie zwieziony z pola przez jednego z gospodarzy (Marcina Czerwieńskiego, w drugiej połowie XIX w.) i ustawiony przed jednym z domów we wsi. Obecny właściciel gospodarstwa (Adam Śledź) przeniósł kamień pod grotę poświęconą NMP ustawionej pośrodku wsi. Kamień nr 2 został zniszczony kilka lat temu, wyrwany traktorem został rozbity i użyty do budowy drogi. Kamień nr 3 również nie istnieje. Według mieszkańców wsi także został zniszczony w ciągu kilkunastu ostatnich lat.
Turów, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński Turów, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński

Turów, gm. Kąkolewnica Wschodnia, pow. radzyński

TurówW końcu XIX w. we wsi znajdowały się dwa kamienie. Pierwszy leżał na granicy dawnego lasu w miejscu zwanym „Zarośle”, na kamieniu widoczna była stopa, zwrócona palcami na północ (głębokość wykucia 10-15 mm) za śladem znajdowało się wgłębienie – wedle miejscowych ślad po lasce. Kamień obecnie znajduje się pod ołtarzem kapliczki (tzw. „kapliczka w lesie”) pw. Św. Antoniego, zbudowanej w 1908 r., jest całkowicie zabudowany. Kapliczka objęta jest opieką konserwatorską. Kamień ten miał posiadać cudowne właściwości lecznicze. Woda zbierająca się w zagłębieniu w kształcie śladu stopy miała leczyć oczy. Wedle legendy ślad stopy zostawiła Matka Boża w trakcie swojej wędrówki. Drugi kamień ze „śladą” leżał po przeciwległej stronie w miejscu zwanym „Śpiczek”, miejscowe podanie głosiło, że miał wpływ na pogodę – gdy ktoś go przewrócił padało, gdy była potrzeba słonecznej pogody kamień prostowano i stawiano, nie znaleziony przez W. Prackiego (przypuszczał, że wzięty na budowę drogi). Kwerenda terenowa również nie potwierdziła jego istnienia.
Neple, gm. Terespol, pow. bialski Neple, gm. Terespol, pow. bialski

Neple, gm. Terespol, pow. bialski

NepleKamienny krzyż z szarego granitu, stojący na wzgórzu zwanym „Kamienną Babą” (zabytek jest prawdopodobnie późnośredniowiecznym lub nowożytnym krzyżem nagrobnym). Wedle miejscowej legendy jest to dziewczyna zaklęta w kamień przez swoją matkę: NepleW wiosce mieszkała piękna dziewczyna, która bardzo chciała wyjść za mąż za jednego kawalera ze wsi, jej rodzice jednak nie akceptowali jej wyboru. Mino to młodzi postanowili się pobrać, dziewczyna ubrała się odświętnie do ślubu i ruszyła do kościoła sama. Jej matka wykrzyknęła za nią, by lepiej się w kamień zamieniła, niż wzięła ślub wbrew jej woli. Klątwa się spełniła, podczas drogi do kościoła dziewczyna skamieniała i zamieniła się w głaz.” (wedle jednego z informatorów we wsi Neple)
Mielnik, gm. Mielnik, pow. siemiatycki Mielnik, gm. Mielnik, pow. siemiatycki

Mielnik, gm. Mielnik, pow. siemiatycki

MielnikGranitowa stela ustawiona na jednym z grobów na cmentarzu prawosławnym, wysokości 120 cm, zwieńczona archaicznym wizerunkiem twarzy ludzkiej z wyraźnie zaznaczonymi oczami, nosem i ustami. Na nagrobku widoczny jest napis wykonany w cyrylicy oraz data 1892. Zabytek ten nie ma analogii wśród innych chłopskich nagrobków z tego okresu. MielnikBiorąc pod uwagę formę i styl wykonania, niewykluczone, że mamy do czynienia z zabytkiem znacznie starszym, wtórnie użytym w końcu XIX w. Wtedy też domniemany posąg mógł zostać ociosany przez kamieniarza. O wtórnym wykorzystaniu zabytku może świadczyć wieńczący go żelazny krzyż, który wbity jest na odwrót w stosunku do części twarzowej posągu. Niewykluczone, że mamy tu do czynienia z zabytkiem wczesnośredniowiecznym, tzw. babą kamienną.
Hadynów, gm. Olszanka, pow. łosicki Hadynów, gm. Olszanka, pow. łosicki

Hadynów, gm. Olszanka, pow. łosicki

HadynówKamień o płaskiej powierzchni z wykutym śladem zwierzęcia – kopyta. Stoi przy głównym wejściu do drewnianego kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela. Kamień jest wkopany w ziemię, widoczna jest jedynie jego górna część. Wedle legendy: „Przy budowie (pierwszego?) kościoła wielce zasłużyła się swoją pracą pewna stara kobyła zwożąca z lasu drewno potrzebne cieślom. Stara klacz była ślepa, a mimo swej ułomności nie potrzebowała opieki człowieka – drogę z wyrębu do wznoszonego kościoła pokonywała sama. Kiedy dostarczyła ostatnią porcję drewna padła odciskając wcześniej w kamieniu ślad swojego kopyta. Ku jej pamięci położono tenże kamień u wrót kościoła hadynowskiego. Leży tam do dziś”. Dwoje informatorów (65 oraz 71 lat)
Kłopoty Stanisławy, gm. Siemiatycze, pow. siemiatycki Kłopoty Stanisławy, gm. Siemiatycze, pow. siemiatycki

Kłopoty Stanisławy, gm. Siemiatycze, pow. siemiatycki

Historia kamienia została opisana na tabliczce informacyjnej ustawionej obok głazu: KłopotyW latach 1880-1900 – na kolonii pod lasem, pomiędzy Klopotami Bańkami a Kłopotami Stanisławami, wiejski pasterz pasł stada wioskowe. W porze obiadowej, gdy spożywał posiłek, pojawił się przy nim nieznajomy, mały podróżny. Wyglądał biednie i poprosił pasterza o coś do jedzenia. Pasterz podzielił się z gościem swoim skromnym obiadem. Nieznajomy zapytał pasterza od drogę do wsi. Stanął na leżącym tam kamieniu by spojrzeć w skazanym kierunku. Dziękując za gościnę i żegnając się z pasterzem powiedział: „Żebyś ty wiedział komu dałeś jeść”. Potem zniknął. Na kamieniu pozostały odciśnięte ślady jego stóp. Okoliczni ludzie przybywali w to miejsce, przekonani o cudowności zjawiska. Modlili się, a wodą gromadzącą się podczas deszczu w zagłębieniach stóp obmywali chore miejsca i otrzymywali ulgę w dolegliwościach. Około roku 1926 – podczas scalania gruntów – kamień został przeniesiony pod krzyż przy szosie (dzisiaj nazywany: „żelaznym krzyżem”). KłopotyNadal miejscowi ludzie i dużo przyjezdnych, przychodzili do kamienia, aby prosić Boga o ulgę w cierpieniach (szczególnie w chorobach skórnych). Przed kilku laty – kamień próbowano dwukrotnie ukraść. Dzięki czujności parafian udało się go ocalić. [na podstawie przekazu – Władysławy Boguszewskiej z Kłopotów Bujnów, 2007 r.]. Dopisek: Rada parafialna w roku 2004 podjęła uchwałę aby kamień, będący przedmiotem kultu i świadkiem tradycji – przenieść na cmentarz przykościelny, gdzie będzie bezpieczny. Przeniesienie kamienia i usytuowania go w tym miejscu dokonało się w 2007 r. 
Ostrożany, gm. Drohiczyn, pow. siemiatycki Ostrożany, gm. Drohiczyn, pow. siemiatycki

Ostrożany, gm. Drohiczyn, pow. siemiatycki

OstrożanyWedle miejscowej legendy pierwszy kościół w Ostrożanach pw. Narodzenia NMP św. Apostołów Piotra i Pawła został ufundowany (19 lipca 1450 r.) przez właścicieli tych ziem, Bartłomieja i Dadźboga Ostrożańskich, w miejscu gdzie braciom wśród lip, na leżącym tu dużym kamieniu objawiła się Matka Boża nakazując wznieść tu świątynię. Na kamieniu miał pozostać ślad jej stopy. Bracia nie usłuchali nakazu i zaczęli budować świątynię w innym miejscu. Jednakże pewnego dnia zostali podwaliny świątyni przeniesione właśnie w to miejsce gdzie objawiła się Matka Boża i uznali to znak działania Opatrzności Bożej. Wedle miejscowej tradycji kamień z „odciskiem stópki” Matki Bożej ma znajdować się pod ołtarzem kościoła z cudownym obrazem Matki Boskiej Ostrożańskiej.

Knorydy, gm. Bielsk Podlaski, pow. bielski Knorydy, gm. Bielsk Podlaski, pow. bielski

Knorydy, gm. Bielsk Podlaski, pow. bielski

KnorydyKamień położony jest przy drewnianej kaplicy Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” w Knorydach – obecnie prawosławna kaplica-sanktuarium. Wymiary kamienia: owalny kształt 110×70 cm; wys. 50 cm; dziś wyeksponowany na betonowym podwyższeniu obok kapliczki, przystrojony kwiatami. Okoliczni mieszkańcy i wierni przybywający do kamienia ociera o niego dłonie i całują domniemane ślady stopy Matki Boskiej. W kamieniu widoczne są liczne naturalne podłużne zagłębienia. KnorydyKaplicę wzniesiono w 1872 r. z inicjatywy Pawła Cara, jednego z mieszkańców wsi, według tradycji w miejscu objawienia matki Bożej, która miała ukazać się na omawianym kamieniu. Kapliczka postawiona jest na źródle, z którego woda wedle wierzeń ma mieć cudowna moc uzdrawiającą. Pod ołtarzem w kapliczce znajduje się studnia wybudowana na źródle. KnorydyWedle legendy Matka Boża miała ukazać się na kamieniu ojcu, który przechodził tędy z niewidomym synem. Gdy niewidomy chciał dotknąć jej świetlistych szat postać zniknęła. Na kamieniu pozostał jedynie ślad stopy a obok wytrysnęło źródełko z cudowną, leczniczą wodą pomagającą głównie w chorobach oczu. Według informatorów z Knoryd kamień ocalił wieś przed spaleniem podczas II Wojny Światowej. Podczas gdy płonęły okoliczne wsie, w Knorydach nie został zniszczony ani jeden dom.
Zajączki, gm. Juchnowiec Dolny, pow. białostocki Zajączki, gm. Juchnowiec Dolny, pow. białostocki

Zajączki, gm. Juchnowiec Dolny, pow. białostocki

ZajączkiPolodowcowy głaz narzutowy z szarego granitu, położony pośrodku pól nieopodal kaplicy Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Zajączkach, przy drodze z Juchnowic do Wojszek (z kaplicą związane jest podanie o mającym tu miejsce objawieniu Maryjnym: na jednym z drzew pojawiła się Ikona, która obecnie znajduje się w kaplicy). Głaz jest mocno zerodowany. Na jego płaskiej powierzchni widoczne są liczne zagłębienia pochodzenia naturalnego. Pod kamieniem znajduje się kolejny głaz lub jego większa część schowana w ziemi. ZajączkiNa kamieniu ma również być odciśnięty ślad stopy Matki Bożej, która „dawno temu przechodziła tędy z Dzieciątkiem Jezus”. Wedle miejscowych informatorów niegdyś kamień otoczony był szczególną czcią, składano na nim kwiaty, odmawiano przy nim modlitwy. Kilkadziesiąt lat temu jeden z gospodarzy, właściciel pola, postanowił go rozbić i wykorzystać, jako materiał budowlany. Wbił w niego metalowe kliny oraz wywiercił w głazie kilkanaście otworów i wsypał w nie proch. Nastąpił wybuch i gospodarz stracił oczy. Od tego czasu kamień jest objęty jeszcze większą czcią. Wedle miejscowych informatorów czasami w nocy nad kamieniem widać światła i rozbłyski. ZajączkiW latach 50-tych próbowano przenieść kamień za pomocą koparki pod cerkiew w Kożanach, jednakże nie udało się go ruszyć z ziemi.
Białki, gm. Narew, pow. hajnowski Białki, gm. Narew, pow. hajnowski

Białki, gm. Narew, pow. hajnowski

BiałkiGłaz narzutowy położony jest na bagnie, tzw. uroczysku Sinorzeczka. Na kamieniu widoczne wykucie w kształcie stopy. „Podobne kamienie, na których są ślady stóp Matki Boskiej, znajdują się także obok wsi Białki, leżącej przy trasie Zabłudów – Narewka. Kamień w Białkach leży w zaroślach obok wsi i jest dziś zapomniany. Ślad po stopie Matki Boskiej jest głęboki i wyraźny. Legenda głosi, że w czasach, kiedy panowała tu zaraza i masowo umierali ludzie, przechodziła tamtędy Matka Boska z Dzieciątkiem Jezus. Zaczepiła się o ten kamień i stłukła sobie nogę. I stąd ten ślad. Zawsze jest w nim woda, która ma uzdrawiające właściwości.” Woda zbierająca się w zagłębieniu w kształcie stopy miała posiadać cudowne właściwości lecznicze, pomagała na wszelkie zmiany skórne i brodawki. Wedle jednego z informatorów (75 lat) kamień niegdyś był wyższy, obok niego często palono ogniska. Z bagnem, na którym leży kamień związana jest także legenda o potopionym w nim zagonie kozackim, który jeden z mieszkańców wsi wyprowadził na mokradła źle wskazując drogę.
Kuźnica, gm. Kuźnica, pow. sokólski Kuźnica, gm. Kuźnica, pow. sokólski

Kuźnica, gm. Kuźnica, pow. sokólski

KuźnicaKamienny krzyż z szarego granitu, wykonany w dość archaicznym stylu, niewykluczone, że jest to półprodukt. U zwieńczenia krzyża widoczny wizerunek twarzy ludzkiej lub czaszki, ew. postaci demonologicznej. Wyraźnie zaznaczone oczy, nos, usta, broda oraz włosy (według jednego z mieszkańców wsi na krzyżu ma być wyobrażona tzw. „zmora” lub zaraza). W części środkowej inskrypcje (prawdopodobnie po łacinie). KuźnicaKamienny krzyż zwieńczony jest krzyżem żeliwnym, nabitym odwrotnie do frontu zabytku w kierunku drogi. Sam zabytek ustawiony jest frontem w stronę pól. Z drogi wyobrażenie twarzy oraz napisy są niewidoczne. Pierwotnie zabytek znajdował się w innym miejscu, na skrzyżowaniu dróg, gdzie leżał w pozycji horyzontalnej obok kapliczki. W trakcie budowy szosy oraz nowych domów w latach 90-tych krzyż został przewrócony przez koparkę, następnie okoliczni mieszkańcy ustawili go przy drodze, w miejscu gdzie stoi obecnie – po prawej stronie drogi z Kuźnicy do Nowodzieli. W pobliżu krzyża miał znajdować się również kamień z wyobrażeniem ludzkiej stopy, został jednak zniszczony w trakcie budowy drogi. KuźnicaW trakcie prowadzenia wywiadów wśród okolicznej ludności nie zanotowano podań ani legend związanych z zabytkiem. Nazwa lokalna zabytku: „płyta”
Sobolew, gm. Sobolew, pow. garwoliński Sobolew, gm. Sobolew, pow. garwoliński

Sobolew, gm. Sobolew, pow. garwoliński

SobolewGłaz z różowego granitu położony po prawej stronie drogi z Sobolewa do Maciejowic, na granicy Sobolewa, obecnie przy drewnianym kościele z 1708 r. (kościół, wedle tradycji, pełnił pierwotnie funkcje kaplicy, został zbudowany w miejscu uznanym za cudowne, słynne z licznych uzdrowień). SobolewW górną część kamienia wbito krzyż, na całym kamieniu widoczne pozostałości czerwonej farby, którą go pomalowano w początkach XX w. Dwa zagłębienia interpretowane przez okoliczną ludność, jako ślady stóp. W górnej części nieckowate zagłębienie w kształcie misy, w której zbiera się deszczowa woda. Woda zbierająca się w tym zagłębieniu miała posiadać właściwości lecznicze. SobolewKamień pierwotnie leżał na pobliskiej podmokłej łące (miejscowa legenda podaje, że pierwotnie kamień leżał w miejscu zapadniętego kościoła). Na początku XX w. głaz został wydobyty z ziemi przez miejscowego chłopa, Jana Lewandowskiego, który miał dokonać tego pod wpływem snu. Kamień ustawiono obok drewnianej kaplicy, w jego górną część nabijając kamienny krzyż i malując go czerwoną farbą.
Łaskarzew, gm. Łaskarzew, pow. garwoliński Łaskarzew, gm. Łaskarzew, pow. garwoliński

Łaskarzew, gm. Łaskarzew, pow. garwoliński

ŁaskarzewKamień z zagłębieniami, znajdujący się pod ołtarzem w kaplicy św. Onufrego stojącej na cmentarzu w Łaskarzewie. Wedle źródeł pierwotnie w tym miejscu miał znajdować się kamień otoczony czcią, rosa zbierająca się w jego zagłębieniach miała właściwości lecznicze, obmywano nią zwłaszcza oczy. W 1710 r. podczas panującej w mieście zarazy na kamieniu zmarł miejscowy ksiądz, po czym został obok niego pochowany. Kamień miał wówczas nabrać nowej mocy i stać się miejscem modlitw lokalnej społeczności. Następnie w miejscu kamienia wybudowano drewniany kościół. Kamień znajduje się pod jego ołtarzem. Obecna świątynia pochodzi z 1847 r., podobnie jak wcześniej, kamień znajduje się pod ołtarzem z obrazem Św. Onufrego Pustelnika.
Cyganówka, gm. Wilga, pow. garwoliński Cyganówka, gm. Wilga, pow. garwoliński

Cyganówka, gm. Wilga, pow. garwoliński

CyganówkaKamień z szarego granitu znajdujący się ok. 500 m na północ od zabudowań wsi, na wzgórzu, po prawej stronie drogi prowadzącej do Huty Garwolińskiej. Wydaje się, że znaczna część kamienia jest zagłębiona w ziemi, jego górna powierzchnia jest płaska i nachylona w kierunku ziemi pod kątem ok. 40°. Na jej powierzchni widoczne są naturalne zagłębienia interpretowane przez miejscową ludność jako ślady stóp, ślad łapy zwierzęcia oraz podkowy (wedle miejscowego podania ślady na kamieniu miały być pozostawione przez Matkę Boską oraz jej osiołka, podczas ucieczki do Egiptu. ). CyganówkaNazwa własna kamienia: wielki kamień ze stopkami lub kamień z kozią stópką. Na kamieniu widoczne są ślady po próbach jego odłupywania.
Osuchów, gm. Mszczonów, pow. żyrardowski Osuchów, gm. Mszczonów, pow. żyrardowski

Osuchów, gm. Mszczonów, pow. żyrardowski

OsuchówKamień z czarnego granitu leżący po lewej stronie zabytkowego kościoła w Osuchowie pw. Św. Stanisława, Biskupa i Męczennika. Widoczne wyobrażenie małej stópki. Ślad został wyszlifowany, ma czarną połyskliwą barwę i, jak twierdzą okoliczni mieszkańcy, nigdy nie porasta mchem, który jest widoczny na pozostałej części kamienia. OsuchówWedle miejscowej tradycji ślad stopy został uczyniony przez ducha zmarłej przed laty dziewczynki. Dziecko zmarło na skutek choroby. Matka dziewczynki strasznie rozpaczała po jej stracie. Jej ból był przeogromny i jak się wydawało nic nie było go w stanie uśmierzyć. Jednakże pewnej nocy we śnie dziewczynka odwiedziła swą cierpiącą matkę i poprosiła ją, aby już dłużej jej nie opłakiwała gdyż jest w raju i czuje się dobrze. Na potwierdzenie tych słów córka obiecała matce pozostawić ślad swej stopy na kamieniu leżącym przy kościele. Rano matka rzeczywiście znalazła obiecany we śnie ślad i tym samym ból jej został ukojony.
Pieczyska, gm. Chynów, pow. grójecki Pieczyska, gm. Chynów, pow. grójecki

Pieczyska, gm. Chynów, pow. grójecki

PieczyskaGłaz narzutowy z szarego granitu, położony przy drodze z Pieczysk do Chosny. Na jego powierzchni w widoczne są trzy wgłębienia przypominające swym kształtem ślad ludzkiej stopy, dwa z nich noszą ślady podkuwania i interpretowane są przez miejscową ludność jako ślady Matki Boskiej. Na kamieniu widoczne również liczne okrągłe zagłębienia o średnicy 2-3 cm, wykonane zapewne świdrem ogniowym. W dolnej części kamienia widoczne wanienkowate zagłębienie (podobne do śladów stóp) powstałe w wyniku erozji. W górnej części podłużne zagłębienia również powstałe w wyniku erozji. Kamień posiada nazwę własną: Stopka Matki Boskiej. Dziś obok głazu stoi mała kapliczka poświęcona Matce Boskiej Pieczyskiej. W monografii M. Barucha jest mowa o stojącym obok niego drewnianym krzyżu. Wedle jednego z podań ślady stóp na kamieniu pozostawiła Matka Boska, która uratowała mieszkańców wsi podczas potopu szwedzkiego. Kiedy wojska szwedzkie zbliżały się do wsi, jej mieszkańcy schronili się w pobliskim lesie obok kamienia. Gdy żołnierze zbliżali się do ich kryjówki na głazie ukazała się postać kobiety. Żołnierze przestraszyli się i uciekli. Kiedy mieszkańcy Pieczysk wyszli z ukrycia na głazie nikogo nie było. Na powierzchni kamienia znajdował się jedynie odciski stóp, które przypisano Matce Boskiej. PieczyskaW rzeczywistości historia kultu kamienia z Pieczysk wydaje się być znacznie starsza i sięgać co najmniej okresu późnego średniowiecza. Wiąże się z nim m.in. powstanie kościoła w Pieczyskach pod wezwaniem Narodzenia NMP. Został ufundowany w połowie XV w. przez trzech braci Fryczów: ks. Mikołaja, kanonika płockiego, ks. Piotra, proboszcza sochaczewskiego oraz Adama Frycza, dziedzica dóbr pieczyskich. Do budowy świątyni miała ich skłonić ludowa tradycja o objawieniu się na kamieniu Matki Boskiej, która zdążając do Pieczysk zostawiła w tym miejscu ślady swoich stóp. Parafię erygowano w 1452 r. W świątyni znajduje się ikona NMP Pieczyskiej z XVI lub pocz. XVII w., będąca naśladownictwem ikony NMP Częstochowskiej.
Głupianka, gm. Kołbiel, pow. otwocki Głupianka, gm. Kołbiel, pow. otwocki

Głupianka, gm. Kołbiel, pow. otwocki

GłupiankaWedług opisu B. Wernera miał się tu znajdować ogromny kamień zwany Joście, na jego górnej powierzchni widoczne były miskowate, eliptyczne zagłębienia, będące według tradycji śladami „łokci, kolan i brody Pana Jezusa” (1916). Na kamieniu miały być dodatkowo wyryte: krzyż oraz litery. Kamień posiadał nazwę własną Joście. Wg mieszkańców na kamieniu znajdowały się także ślady stóp. Około 1907 r. z polecenia miejscowego plebana kamień został zniszczony, w ten sposób pozyskany materiał posłużył do wymurowania schodów powstającego kościoła w Kołbieli. Informację o znacznych rozmiarach głazu potwierdza fakt, że po jego wysadzeniu do Kołbieli przewieziono ok. 100 wozów kamienia.  Wedle opisu B. Wernera górnej części kamienia ze znakami, lokalna ludność nie chciała oddać i umieszczono ją przed wymurowaną w tym miejscu (już po zniszczeniu kamienia) kapliczką Św. Anny. GłupiankaW każdą Wielkanoc, zebrany wokół kamienia okoliczny lud składał w zagłębienia resztki święconego pokarmu oraz pieniądze. W dniu tym przynoszono także pożywienie – „kawałki placka, kiełbasy, nabiał” i wraz z pieniędzmi składano na kamieniu. Ofiary te zabierali później ciągnący za procesją żebracy. Woda zbierająca się zagłębieniach miała posiadać właściwości lecznicze. Obrzęd ten, podobnie jak kamień, nazywano terminem Joście. GłupiankaTomasz Chludziński zamieszcza dokładną relację z odbywającego się tu obrzędu Joście w latach osiemdziesiątych (1983). W każdą Niedzielę Wielkanocną z Głupianki i okolicznych wsi wyruszała w to miejsce procesja, na której czele szły kobiety z przodowniczką chóru, następnie mężczyźni i młodzież w liczbie do pięciuset osób. Do lat siedemdziesiątych procesja ta odbywała się bez udziału księdza. Pochód dochodził do stojącej w polu murowanej kapliczki, po czym przez godzinę odprawiano maryjne śpiewy i modlitwy. Po spełnionej ceremonii jej uczestnicy wracali do wsi, gdzie w miejscowej remizie odbywała się zabawa taneczna. Przed kapliczką zostawały tylko starsze kobiety, „które przez pewien czas wspólnie, głośno odprawiały różaniec”. GłupiankaTradycyjne obrzędy Joście wokół kamienia, później zaś postawionej w jego miejscu kapliczki, do połowy lat 70-tych odbywały się bez udziału duchowieństwa, wydaje się, że ich pochodzenie może być znacznie wcześniejsze (por. Miechowicz Ł., 2008). Od lat 70-tych procesja pod kapliczkę ma charakter stricte kościelny. W miejscu Joście odbywa się typowa polowa msza katolicka. GłupiankaPodczas kwerendy terenowej w 2009 r. zadokumentowano jego wystającą na powierzchnię część. Kwerenda terenowa dokonana w czerwcu 2013 r. przyniosła nowe informacje. W maju br. z inicjatywy lokalnej ludności głaz został wydobyty z ziemi, zaś jego fragmenty ustawiono i wyeksponowano obok kapliczki. Wkop po kamieniu wyłożono brukiem. Z wnętrza kapliczki zniknął posąg św. Anny oraz jej wyposażenie, które wedle mieszkańców Głupianki przeniesiono do domu jednego z gospodarzy na czas remontu obiektu.
Brzozowica, gm. Dobre, pow. miński Brzozowica, gm. Dobre, pow. miński

Brzozowica, gm. Dobre, pow. miński

Na terenach wsi miał znajdować się Święty kamień z odciskiem stopki, kolana oraz dłoni Matki Boskiej. Kamień zaginął w drugiej połowie XIX w. Władysław Jarecki (1902, s. 128) przytacza następującą relację etnograficzną na temat kamienia spisaną od mieszkanki wsi: „W Brzozojicy to nawet niedawno przecię-ć kamień leżał, nawet moja matka to widzieli i mnie to powiadali. Nie wiem, kany go tam teraz sprzątnęni, ale wiem, że był, może go kaj do kościoła wzięli. To matka opowiadali, że jak Matka Boska sła do Dobrego, po tem piachu pod Brzozojicą, tak się zmęcyła, że się o ten kamień potknęła i upadła. To jak się podnosiła i jak ręką sperła się, to wszystko odcisnęło się: i stópki, i kolanko, i wszystkie paluski od ręki, jakby w glinie. (Opowiadała Zagrodzka, żona pastucha z Brzozowicy, w pow. Nowo-Mińskim).”
Budziszyn, gm. Mokobody, pow. siedlecki Budziszyn, gm. Mokobody, pow. siedlecki

Budziszyn, gm. Mokobody, pow. siedlecki

BudziszynPodanie głosi, iż podczas jednej z wypraw rycerstwa polskiego przeciw Jadźwingom w XII-XIII w. kamień służył jako tymczasowy ołtarz polowy. Podczas nocnego napadu wroga Matka Boska objawiła się na kamieniu budząc śpiących rycerzy i zostawiając w nim odciski swoich stóp. Nazwa uroczyska ze świętym kamieniem oraz źródełkiem „Budziszyn (Budzieszyn)” ma pochodzić od tego zdarzenia. Na kamieniu widoczne dwa wykucia w kształcie stóp o wymiarach 22x10x3cm oraz 20x12x5 cm. Zauważyć można również dwa otwory o śr. 3 cm, powstałe prawdopodobnie w trakcie prób wiercenia w celu rozbicia kamienia.Budziszyn Kamień podobnie jak woda z pobliskiego źródełka ma posiadać właściwości lecznicze. Woda ma być szczególnie pomocna w przypadku chorób oczu. Na uroczysku z kamieniem oraz źródełkiem obecnie znajduje się Sanktuarium maryjne z obrazem Matki Bożej Budzieszyńskiej; parafia rzymskokatolicka św. Jadwigi w Mokobodach.
Łuzki, gm. Jabłonna Lacka, pow. sokołowski Łuzki, gm. Jabłonna Lacka, pow. sokołowski

Łuzki, gm. Jabłonna Lacka, pow. sokołowski

ŁuzkiGłaz narzutowy, częściowo ociosany. Pierwotnie pełnił funkcję kamienia granicznego na granicy wsi Łuzki i Czekanów (Wg K. Stołyhwo kamień o formie antropomorficznej stanowiący obiekt kultowy, R. Jakimowicz przychyla się do jego funkcji znaku granicznego). Kamień pierwotnie stał na granicy pól pomiędzy wsiami Łuzki oraz Niemirki. Wedle miejscowego podania głaz stał na grobie czarownicy, stąd nazwa własna kamienia „Czarownica”. W górnej części kamienia wykuty został znak podkowy, w środkowej części równoramienny krzyż, zaś w dolnej partii widoczny krzyż maltański. Po przeciwległej stronie kamienia, w jego dolnej części wykuty ślad stopy. W 2006 r. kamień został przeniesiony do Czekanowa i ustawiony przed tutejszym kościołem.
Łazówek, gdm. Sterdyń, pow. sokołowski Łazówek, gdm. Sterdyń, pow. sokołowski

Łazówek, gdm. Sterdyń, pow. sokołowski

ŁazówekKamień z wykuciem w kształcie stopy, znajdujący się obecnie pod ołtarzem w kościele parafialnym Wniebowzięcia NMP (Diecezjalnym Sanktuarium Maryjnym) w Łazówku. Lokalna tradycja wiąże ślady na kamieniu w Łazówku z objawieniem „Pięknej Pani”, które miało mieć miejsce w połowie XVI w. Miała się ona ukazać „na wielkim kamieniu, wśród niezwykłej jasności” dziedziczce z pobliskiego Łazowa. Matka Boża wyraziła pragnienie by dziedziczka przychodziła w to miejsce. Gdy widzenie minęło na kamieniu pozostały ślady stóp Matki Bożej. Wieść szybko rozeszła się po całej okolicy, miejscowy dziedzic z Łazowa wybudował w tym miejscu kościółek, a na dużym ołtarzu ustawionym na owym kamieniu umieszczono obraz Matki Bożej Pocieszenia (Kamień ze śladami stóp został wmurowany w ołtarz, jego fragment można zobaczyć przez drewnianą kratę). Z czasem miejsce to stało się celem licznych pielgrzymek i kultu religijnego. Kamień z odciskiem stopy NMP miał posiadać właściwości lecznicze, pielgrzymi odłupywali jego fragmenty i zabierali do domów. Miejsce zasłynęło z licznych uzdrowień.
Wyszomierz, gm. Kosów Lacki, pow. sokołowski Wyszomierz, gm. Kosów Lacki, pow. sokołowski

Wyszomierz, gm. Kosów Lacki, pow. sokołowski

WyszomierzGłaz narzutowy z szarego granitu. Lokalna tradycja wiąże ślady na kamieniu z objawieniem Matki Boskiej. Na kamieniu miał być widoczny ślad lewej stopy z wyraźnymi odciskami palców oraz znak krzyża z podstawą. Wedle miejscowych informatorów na kamieniu były widoczne różne „znaki i zagłębienia”, oraz „odciśnięty” ślad ludzkiej stopy. Pierwotnie leżał na granicy wsi Wyszomierz ze wsią Kutyski, w chwili obecnej kamień jest zakopany tuż przy drodze, na wzniesieniu na granicy wsi Wyszomierz. Dokonano tego w trakcie prac związanych z poszerzaniem drogi. Na powierzchni widoczna jest jedynie jego niewielka część o wymiarach ok. 40×40 cm.  Początkowo kamień miał leżeć po przeciwległej stronie drogi niż obecnie. Miał być to duży głaz wysokości człowieka.
Słojki, gm. Szelków, pow. makowski Słojki, gm. Szelków, pow. makowski

Słojki, gm. Szelków, pow. makowski

Święta Rozalia  Kamień z odciskiem stopy św. Rozalii z Palermo (ok. 1130-1170), która miała się tu zatrzymać w trakcie wspólnej wędrówki ze św. Rochem wzdłuż Narwi, do końca II Wojny Światowej znajdował się przed ołtarzem głównym w XVIII-wiecznym kościele (z ok. 1709 r.) pw. św. Rozalii na uroczysku św. Rozalia. Kamień uznawano za cudowny, wg. informatorów posiadał właściwości lecznicze. Wierni klękali przed nim, całowali go, pocierali o niego głowę i chore miejsca. Miał słynąć z licznych uzdrowień. W 1944 r. świątynia została zdewastowana i całkowicie zniszczona przez żołnierzy Armii Czerwonej. Znajdujący się nad ołtarzem cudowny obraz Św. Rozalii został uratowany i po wojnie przeniesiony do nowej kaplicy. Wedle lokalnych kamień został wówczas przeniesiony do zbudowanej w 1946 r. kaplicy, zaś przed 1952 r. został zabrany i wywieziony w nieznane miejsce przez lokalnych działaczy komunistycznych. W latach 1991-1995 zbudowano nową świątynię w obecnej formie. Przy świątyni znajduje się studnia postawiona na „cudownym źródełku”, z którego woda również ma posiadać właściwości lecznicze. Uroczysko oraz kościół stanowią centrum lokalnego kultu i pielgrzymek. Co roku 3-4 września odbywają się tu uroczystości odpustowe.
Kamion, gm. Młodzieszyn, pow. sochaczewski Kamion, gm. Młodzieszyn, pow. sochaczewski

Kamion, gm. Młodzieszyn, pow. sochaczewski

KamionGłaz narzutowy z czerwonego granitu wedle tradycji z odciskiem stopy Matki Boskiej, lub św. Jacka. Dziś wmurowany w kapliczkę stojąca obok kościoła pw. Św. Jacka. Kamień częściowo obudowany murowaną kapliczką zwieńczoną żeliwnym krzyżem; pierwotnie kamień stanowił podstawę pod figurę Matki Boskiej. Legenda wiąże go z osobą św. Jacka Odrowąża, pochodzącego ze śląska dominikanina, który w pierwszej połowie XIII w. w czasie jednej ze swoich misyjnych podróży wizytował Mazowsze. W okolicy Wyszogrodu wespół z towarzyszącymi mu braćmi-misjonarzami, na własnym płaszczu „jako w łodzi najbezpieczniejszej” przeprawił się przez wezbraną Wisłę. Kamion Wedle miejscowego podania odcisk stopy pozostawiony przez świętego stanowi pamiątkę tej przeprawy (wg. monografii M. Barucha, na kamieniu miała być odciśnięta stopa Matki Boskiej).

Materiały wizualne oraz dokumentacja objęte są prawami autorskimi, wszelkie formy ich wykorzystanie w prezentacjach oraz publikacjach jedynie za zgodą autora.
© Łukasz Miechowicz. All rights reserved.
Projektowanie stron OlimpWeb.