Skip to main content

Tag: Inne

Pratulin, gm. Rokitno, pow. bialski

Kamienny krzyż z szarego granitu, użyty wtórnie, jako element pomnika ku czci braci, męczenników unickich. Brak informacji na temat pierwotnej funkcji oraz miejsca pochodzenia zabytku, niewykluczone, że stanowił nowożytny krzyż nagrobny.
Ramiona krzyża lekko uniesione ku górze.

Ze względu na antropomorficzny wygląd krzyż zwany jest powszechnie „kamienną babą”.

Mielnik, gm. Mielnik, pow. siemiatycki

MielnikGranitowa stela ustawiona na jednym z grobów na cmentarzu prawosławnym, wysokości 120 cm, zwieńczona archaicznym wizerunkiem twarzy ludzkiej z wyraźnie zaznaczonymi oczami, nosem i ustami. Na nagrobku widoczny jest napis wykonany w cyrylicy oraz data 1892. Zabytek ten nie ma analogii wśród innych chłopskich nagrobków z tego okresu. MielnikBiorąc pod uwagę formę i styl wykonania, niewykluczone, że mamy do czynienia z zabytkiem znacznie starszym, wtórnie użytym w końcu XIX w. Wtedy też domniemany posąg mógł zostać ociosany przez kamieniarza. O wtórnym wykorzystaniu zabytku może świadczyć wieńczący go żelazny krzyż, który wbity jest na odwrót w stosunku do części twarzowej posągu. Niewykluczone, że mamy tu do czynienia z zabytkiem wczesnośredniowiecznym, tzw. babą kamienną.

Knyszewicze, pow. Szudziałowo, pow. sokólski

Nowożytny krzyż nagrobny lub postawiony jako miejsce oznaczenia cmentarza cholerycznego z XVIII w., położonego na wzgórzu na zachód od zabudowań wsi.
Ze względu na zaokrąglone, rozszerzone zwieńczenie przez część ludności określany mianem „baby kamiennej”. W pobliżu krzyża widoczne inne kamienie nagrobne.

Kuźnica, gm. Kuźnica, pow. sokólski

KuźnicaKamienny krzyż z szarego granitu, wykonany w dość archaicznym stylu, niewykluczone, że jest to półprodukt. U zwieńczenia krzyża widoczny wizerunek twarzy ludzkiej lub czaszki, ew. postaci demonologicznej. Wyraźnie zaznaczone oczy, nos, usta, broda oraz włosy (według jednego z mieszkańców wsi na krzyżu ma być wyobrażona tzw. „zmora” lub zaraza). W części środkowej inskrypcje (prawdopodobnie po łacinie).

KuźnicaKamienny krzyż zwieńczony jest krzyżem żeliwnym, nabitym odwrotnie do frontu zabytku w kierunku drogi. Sam zabytek ustawiony jest frontem w stronę pól. Z drogi wyobrażenie twarzy oraz napisy są niewidoczne.
Pierwotnie zabytek znajdował się w innym miejscu, na skrzyżowaniu dróg, gdzie leżał w pozycji horyzontalnej obok kapliczki. W trakcie budowy szosy oraz nowych domów w latach 90-tych krzyż został przewrócony przez koparkę, następnie okoliczni mieszkańcy ustawili go przy drodze, w miejscu gdzie stoi obecnie – po prawej stronie drogi z Kuźnicy do Nowodzieli. W pobliżu krzyża miał znajdować się również kamień z wyobrażeniem ludzkiej stopy, został jednak zniszczony w trakcie budowy drogi.

KuźnicaW trakcie prowadzenia wywiadów wśród okolicznej ludności nie zanotowano podań ani legend związanych z zabytkiem. Nazwa lokalna zabytku: „płyta”

Bierwicha, gm. Sidra, pow. sokólski

BierwichaKamień w miejscowości Bierwicha, usytuowany tuż obok strumienia o tej samej nazwie.

Na froncie kamienia wyryty napis: „AD 1657 Moskal Litwę splądrował, złamawszy mir wieczny”, na prawym boku wyryte inicjały „M” oraz „S” i znak herbowy

Kamień postawiono na pamiątkę wydarzeń, jakie miały miejsce w czasie szwedzkiego potopu, kiedy wojska rosyjskie korzystając z osłabienia Rzeczypospolitej najechały Litwę.

W 1921 roku kamień, z inicjatywy ówczesnego posła inżyniera Nikodema Hryckiewicza, wyciągnięto z pobliskiego strumyka i ustawiono w miejscu, gdzie znajduje obecnie, przy drodze Sokółka – Dąbrowa Białostocka.

ŁASKARZEW, GM. ŁASKARZEW, POW. GARWOLIŃSKI

Kamień z zagłębieniami znajduje się pod ołtarzem kaplicy św. Onufrego stojącej na cmentarzu w Łaskarzewie. Wedle podania w tym miejscu pierwotnie miał znajdować się kamień otoczony czcią, a rosa zbierająca się w jego zagłębieniach miała właściwości lecznicze, obmywano nią zwłaszcza oczy.

W 1710 r. podczas panującej w mieście zarazy na kamieniu zmarł miejscowy ksiądz, po czym został obok niego pochowany. Kamień miał wówczas nabrać nowej mocy i stać się miejscem modlitw lokalnej społeczności. Następnie w miejscu kamienia wybudowano drewniany kościół, a głaz umieszczono pod jego ołtarzem. Obecna świątynia pochodzi z 1847 r. i podobnie jak wcześniej, kamień znajduje się pod ołtarzem z obrazem św. Onufrego Pustelnika.

Przed kaplicą znajduje się jeszcze jeden zabytek kamienny, opisany przez B. Gierlacha jako „kamień z misą”. W istocie jest to nowożytna kropielnica, lub wtórnie wykorzystane w tym celu żarno nieckowate. Wedle tradycji zbierająca się w zagłębieniu woda ma posiadać właściwości lecznicze.

Źródła informacji: Gierlach 1984, 55; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.7989, 21.5889

Lokalizacja na mapach Google

Czerwonka Grochowska, gm. Sokołów Podlaski, pow. sokołowski

CzerwonkaKamień znajduje się na skraju wsi, przy drodze do Krasowa. Jego widoczna nad powierzchnią część ma wymiary: wys. 170 cm, szer. u podstawy 120 cm, w górnej części 40 cm, grubość od 10 do 20 cm.

Na jego przedniej części znajdują się ryty: litera „P”, znak koła z trzema „szprychami”, pod nimi data 1590. Niżej litery S.C.O. a w dolnej części płaszczyzna z tekstem i datą 1891.

Kamień zwieńczony jest żelaznym krzyżem. Umocowany jest dwoma mniejszymi kamieniami, tkwiącymi w ziemi z przedniej i tylnej strony.

Kamień służy jako miejsce kultu, w czasie dorocznego obrzędu poświęcenia pól przy kamieniu zbiera się miejscowa ludność i przygotowuje jeden z procesyjnych ołtarzy.

KRZYMOSZE, GM. MORDY, POW. SIEDLECKI

Wedle tradycji kamień ze śladem kopyta lub „śladem wołu”.
Związana z nim legenda mówi, że gdy przed wiekami przewożono figurę Chrystusa z Krzymoszy do Łukowa, woły odmówiły posłuszeństwa, zaś jeden z nich zostawił odcisk racicy w kamieniu. Kamień znajduje się przy grocie na terenie przykościelnym.
Materiał: szary granit; wymiary: 45 cm dł., 22 cm. szer., ślad: 13 cm dł., 11 cm szer., głębokość od 3 do 7 cm. Prawdopodobnie średniowieczna lub nowożytna stępa kamienna.

Źródła informacji: Szczepańczuk 1990, 11; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 52.15941, 22.46889

Lokalizacja na mapach Google

Dzbenin, gm. Rzekuń, pow. ostrołęcki

DzbeninGłaz narzutowy z szarego granitu znajdujący się w starorzeczu Narwi na wysokości wsi Dzbenin.

Wedle miejscowego podania na kamieniu mają być wyryte litery „S” raz „B”, które mają być inicjałami króla Stefana Batorego. Podczas jednego z polowań król miał zostać zraniony przez jelenia. Na kamieniu miał być opatrywany przez medyka. Inna legenda mówi, że w tym miejscu król oczekiwał na swoją drużynę, którą zgubił w puszczy.

  • 1
  • 2