Źródełko przy grocie NMP z Lourdes. Po wysiedleńcach w czasie II Wojny Światowej w trakcie powrotu mieszkańców Jezierni do swoich domostw, w czasie suszy w centrum wsi wytrysnęło źródło, co przypisano opiece NMP nad jej mieszkańcami. Miejsce kultu w okresie powojennym, później zapomniane. W 2000 r. obszar oczyszczono i wybudowano grotę MB na wzór z Lourdes. Według mieszkańców wsi woda ze źródła ma mieć moc uzdrawiającą.
Źródła informacji: Kawałko 2006, 60-61; kwerenda terenowa.
Źródełko i kaplica św. Wojciecha, na terenie miasta, przy ul. Klasztornej. Według tradycji w 1677 roku miały tu miejsce objawienia św. Wojciecha. Mieszczaninowi o nazwisku Mańka, który był krzywoprzysięzcą w sprawie o zabójstwie przy źródle objawił się św. Wojciech i uwolnił go od zła jakie w nim tkwiło. Święty Wojciech otoczony był aniołami przed wizerunkiem Matki Boskiej Tomaszowskiej, wezwał mieszczanina do pobożnego życia a wówczas ten dozna łaski odpuszczenia grzechów.
Pierwsza drewniana kaplica „Na Piasku” powstała w 1652 r. i została zniszczona w czasie potopu szwedzkiego. Świadczy to wcześniejszej tradycji związanej ze źródłem. Kolejną zbudowano w 1662 roku. Po objawieniach w miejscu tym postawiono kościół św. Wojciecha, źródło obudowano. Kościół popadł w ruinę i w 1894 r. zbudowano tu drewnianą kapliczkę, w 1994 r. zamienioną na murowaną.
Źródła informacji: Petera 1996; kwerenda terenowa.
Źródełko i kaplica św. Anny. Do końcavXVIII w. wieś była własnością zakonu sióstr Benedyktynek od Nieustającej Adoracji NajświętszegovSakramentu we Lwowie, zapewne wówczas w miejscu źródełka powstała pierwszavkaplica św. Anny. Obecna kapliczka murowana z XVIII/XIX w. powstała w miejscu poprzedniejvdrewnianej. Wewnątrz figura św. Anny nauczającej Maryję. Woda ze źródła ma posiadać moc uzdrawiającą z chorób
Źródła informacji: http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/miejsca-swiete-w-wierzeniach-ludowych-cudowne-zrodla-na-lubelszczyznie (dostęp 20.04.2022); kwerenda terenowa.
Niegdyś Radków, gm. Telatyn, obecnie PGR Białystok, gm. Dołhobyczów. Wedle miejscowych mieszkańców woda posiadać ma właściwości uzdrawiające. Początki kultu są nieznane. Tradycja mówi o objawieniu się w tym miejscu Matki Boskiej pasterzom. Kiedy kult tego miejsca się nasilał i przybywali tu liczni pielgrzymi, postawiono nad cudownym źródłem kaplicę (greckokatolicką) oraz kalwarię z XIV stacjami drogi krzyżowej.
Do II Wojny Światowej funkcjonowało tu greckokatolickiej sanktuarium maryjne. Przybywali tu liczni pielgrzymi na doroczne odpusty. Po II Wojnie Światowej gdy powstał tu PGR kaplicę rozebrano. Obecna kapliczka na studni pochodzi z lat 90. XX w. Obok znajduje się mogiła i pomnik żołnierzy UPA.
Źródła informacji: Kawałko 2006, 53-54; kwerenda terenowa.
Obecna kapliczka z 1950 r. w miejscu starszej z 1847 r. pw. Najświętszej Marii Panny. Wewnątrz figura św. Jana Nepomucena. Pierwotnie znajdująca się tu kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej przeniesiona do cerkwi w Czartowcu. Stara kapliczka na palach ze źródłem obudowanym drewnianą cembrowiną widoczna na przedstawieniu u Zygmunta Glogera (1907, s. 79). Wiara w uzdrawiającą moc źródła, ma leczyć wszelkie choroby, szczególnie oczu. Wedle podania ślepej dziewczynce objawiła się w tym miejscu Matka Boska, kazała jej obmyć oczy i dziecko odzyskało wzrok. Przed II Wojną Światową miejsce licznych pielgrzymek.
Źródła informacji: Gloger 1907, 79; Kawałko 2006, 60; kwerenda terenowa.
Źródełko i kapliczka pw. Św. Mikołaja. Źródło wybija u stóp niewielkiego wzniesienia. Drewniana kapliczka z figurami św. Mikołaja oraz Wilka. Figura św. Mikołaja z XVIII w., rzeźba wilka prawdopodobnie starsza. Obecnie rzeźba wilka z szarego kamienia (piaskowca?) jest pomalowana i uzupełniona gipsem. Uzupełnień dokonano w latach 90. XX w. Na wysokości karku zwierzęcia widoczne zagłębienie na ustawienie świecy. Legendy mówią, że kult źródła związany był pierwotnie z wilkiem „uzdrowicielem”, zaś figurę Mikołaja dostawiono później. Liczne podania o uzdrawiającej mocy wody ze źródła oraz rzeźby wilka, która miała leczyć bezpłodność. Kobiety chcące posiadać dzieci siadały na wilka i głaskały jego podbrzusze, po czym obmywały się wodą ze źródła. Woda ze źródła gromadzi się w dwóch sadzawkach, wg podań obmywali się w nich pątnicy.
Inne legendy mówią o osobie miejscowego dziedzica, który kazał zasypać źródło i wilka by pątnicy nie niszczyli mu lasu po czym oślepł. Uzdrowiło go dopiero obmycie w świętej wodzie i przywrócenie miejsca kultu, jago wotum ufundował figurę św. Mikołaja. Przy figurze znajduje się rzeźba kosza z główkami małych dzieci, obecnie przemalowane na bochenki chleba. Miejsce kultu lokalnego. W latach 1756-1808 kaplica znajdowała się pod opieką Klasztoru OO. Reformatów w Kryłowie. Miejsce kultu pierwotnie związane z rzeźbą wilka oraz cudownym źródłem.
„Wilk uzdrowiciel”, opowieść profesora Wikrora Zina z cyklu „Opowieści Domu Rodzinnego”
Źródła informacji: Petera 1997, 44-45; Zin 1988, 4-6; kwerenda terenowa.
Źródełko z „cudowną wodą” i kapliczka pw. Matki Boskiej ze Źródłem. Kaplica ze źródłem znajduje się nad rzeką Huczwa, nieopodal (ok. 100 m na południe) od dawnego lub właściwego źródła o nieustalonej lokalizacji – obecnie miejsce zapomniane, porośnięte drzewami. Kaplica pochodzi z 1992 r. Miejsce źródła wskazać miał różdżkarz. Do 1748 lub 1749 r. miał funkcjonować tu klasztor OO. Bazylianów, w latach 1903-1915 znajdował się tu monaster Opieki Matki Bożej, następnie sierociniec prowadzony przez siostry służebniczki, do 2013 r. Zespół Szkół Rolniczych.
Miejscowa legenda sięga roku 1382. Miał zatrzymać się tu książę Władysław Opolczyk, który wiózł ikonę Czarnej Madonny z Bełza na Śląsk. Tam gdzie położony został obraz następnego dnia wytrysnęło źródło z wodą o uzdrawiającej mocy. Wybudowano więc tu kapliczkę, zaś na przełomie XIV oraz XV w. męski monaster.
J. Petera podaje informację, iż leczeniem wodą ze studni miała parać się jedna z kobiet, mieszkanek wsi Turkowice.
Źródła informacji: Petera 1997, 43-44; Kawałki 2016, 52; kwerenda terenowa.
Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej w Kotorowie. Źródło znajduje się pod kaplicą. Teren podmokły.
Kaplica ze źródłem znajduje się na skraju lasu, w miejscu zwanym uroczyskiem „Krynki”. Według podania ludność miejscowa chroniła się w niej przed napadami tatarskimi. Ufundować miał ją dziedzic pobliskiej wsi. Na obecnej kaplicy z podcieniem z frontu, na narożnym słupie i na drzwiach wyżłobiona jest data „1863”. Remontowana była dwukrotnie – w 1911 r. i w latach 90. XX w. Najwięcej wiernych kaplica gromadzi podczas uroczystości odpustowej przypadającej na trzecią niedzielę maja.
Kaplica na planie prostokąta o wym. 3,5×2,5 m. Posadowiona jest na wysokich palach wbitych w ziemię. Wewnątrz znajduje się ołtarzyk z figurą Matki Boskiej z dzieciątkiem Jezus. Ujęcie wody, ujęte studnią znajduje z tyłu kaplicy, obok wiaderko do czerpania. Wedle okolicznych mieszkańców woda spod kapliczki posiada cudowną moc leczniczą.
Źródła informacji: Petera 1997, 41; kwerenda terenowa.
Źródełko i kapliczka pw. Matki Boskiej Bolesnej. Źródło ujęte studnią po przeciwnej stronie drogi w stosunku do kaplicy.
Kapliczka oraz wyschnięte już źródło położone są na zachodnim zboczu Tatarskiej Góry – miejsca bitwy wojsk Jana III Sobieskiego z Tatarami w 1672 r. Od strony północnej przylega do wzgórza mały cmentarzyk, przy południowej ścianie bocznej znajduje się studnia. Kaplicę ufundowały siostry Kozielewicz z Teresówki. Wnętrze zdobi mały ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Znajduje się tam również m.in. obraz Matki Bożej z Lourdes. Odprawiana jest tu doroczna msza św. kończąca obchód poświęcenia pól.
Źródełko miało posiadać uzdrawiającą moc według okolicznych mieszkańców. Dziś jest nieużywane. Początki kultu wody oraz samej kaplicy nie są znane.
Źródła informacji: Petera 1997, 41-42; kwerenda terenowa.
Drewniana kaplica pw. św. Antoniego z 1983 roku postawiona w miejscu źródła, które według okolicznych mieszkańców posiada uzdrawiającą moc. Kult świętego Antoniego w Uchaniach sięga XVI w., gdy przywieziono tu z Rzymu jego obraz autorstwa Mikołaja Daniłowicza.
Na zwieńczeniu studni z „cudowną wodą” znajduje się drewniana figura świętego Antoniego. Kapliczka zbudowana została w latach 1982-1983 przez Józefa Kunaszczuka.
Źródła informacji: Petera 1997, 42-43; kwerenda terenowa.
