Cudowne źródło znajdujące się w kapliczce św. Jerzego obok prawosławnej cerkwi pw. Matki Bożej Kazańskiej w Kożanach z końca XIX. Wedle miejscowej tradycji woda posiada moc leczniczą.
Współrzędne geograficzne: 52.91676, 23.15752
Źródło informacji: Sosna 2001, 186-191
„Cudowne źródełko” na uroczysku Petraszki położonym około kilometra na północny zachód od wsi Ryboły. Wg Kroniki Cerkiewnej 1864 r. siłami wiernych zbudowano pierwszą drewnianą kapliczkę, w środku znajdowała się studnia z której czerpano wodę. Wewnątrz znajdowała się ikona Matki Bożej Życiodajne Źródło. W 1926 r. postawiono nową kaplicę. W połowie latach 80-tych XX w. podczas melioracji pól źródło zostało częściowo zniszczone przez rów melioracyjny. Obecnie jest ocembrowane. Dwa razy w roku odbywa się tu nabożeństwo z poświęceniem wody.
Współrzędne geograficzne: 52.94238, 23.25736
Źródła informacji: Sosna 2001, 77-81; kwerenda terenowa
Źródełko znajdujące się w kapliczce „na uroczysku Krynoczka” przy cerkwi św. Jana Teologa w Odrynkach. Wedle wierzeń czerpana zeń woda posiada cudowna moc leczniczą. Kaplica została zbudowana w 1854 lub 1859 r. Cerkiew ma stać w miejscu dawnego Monasteru Narewskiego zniszczonego w czasie najazdu szwedzkiego. Źródło jest ocembrowane. Nieopodal znajduje się Skit Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich w Odrynkach, miejsce kultu wyznawców prawosławia.
Współrzędne geograficzne: 52.959055, 23.601329
Źródła informacji: Sosna 2001, 73; https://cerkiewnarew.pl/cerkwie/ (dostęp 20.04.2023).
Kaplica we wsi Bachury ma za sobą burzliwe dzieje. Została zbudowana w 1596 r. przy źródle rzeki Łuplanki, które wedle miejscowej wiary posiadać ma cudowne właściwości lecznicze. Kaplice zbudowana przez ludność prawosławną, która odmówiła przyjęcia unii. Przy źródle mieszkał zakonnik odprawiający nabożeństwa. Po kilkudziesięciu latach kapliczka została spalona. W XVII w. w lesie zbudowano drugą kapliczkę, która wiek później została przejęta przez unitów. W XIX w. kaplica wróciła do ludności prawosławnej, po czym w XX w. ponownie dwukrotnie spłonęła i została odbudowa.
Współrzędne geograficzne: 52.96953, 23.78985
Źródła informacji: Sosna 2001, 17-21; tablica umieszczona przy kaplicy; kwerenda terenowa
Historia miejsca cudownego na uroczysku „Patienka” sięga XVIII w. Wedle miejscowego podania w czasie zarazy dzieciom wypasającym bydło pod lasem ukazał się postać kobiety z dzieciątkiem na ręku. Nakazała ona by mieszkańcy Folwarków wybudowali w tym miejscu kapliczkę. Po rozpoczęciu budowy epidemia ustała, zaś w miejscu objawienia wytrysnęło źródło z wodą o cudownych właściwościach leczniczych. W 1710 r. w pobliżu miejsca cudownego wybudowano drewnianą cerkiew. W 1929 r. umieszczono w niej „cudownie objawioną ikonę Ukrzyżowanego Chrystusa”. Pationka stała się miejscem licznych pielgrzymek.
Współrzędne geograficzne: 53.01446, 23.44869
Źródła informacji: Karolczuk 2019, 21; kwerenda terenowa
„Miejsce cudowne” położone na skaju lasu nieopodal wsi Brzeźnica. Tworzy je kaplica domkowa, źródełko z którego czerpana woda posiadać ma właściwości lecznicze oraz kamień z wykuciem w kształcie stopy, mający być śladem objawienia NMP. Miejsce zostało odrestaurowane w latach 2019-2020. Wybudowano drewnianą kaplicę, zaś źródło zostało zamknięte cembrowiną.
Wedle miejscowego podania na rosnącym w tym miejscu drzewie przed wiekami miała pastuszkowi objawić się Matka Boska. Do podobnego wydarzenia doszło także w nieodległym Hodyszewie. Wydarzenia te miały mieć miejsce około połowy XVII w. W 2018 r. podczas oczyszczania źródła odkryto drewnianą cembrowinę. W październiku 2018 r. i kwietniu 2019 r. przeprowadzono w tym miejscu badania archeologiczne pod kierunkiem L. Pawlaty. Odkryto 160 monet z lat 1665-1910 oraz zespół kilkunastu
dewocjonaliów. Najwięcej numizmatów pochodziło z 2. połowy. XVIII – początku XIX w. Chronologia zabytków odpowiada najpewniej okresowi kultu tego miejsca. Wedle tradycji istniał tu miejscowy zwyczaj składania monet do źródła, w podziękowaniu za łaski. Wśród dewocjonaliów wyróżniono fragmenty różańca, medaliki, krzyże, pasyjkę, ponadto odkryto metalowe okucie modlitewnika, guziki i fragment naczynia glinianego. Pierwotnie „miejsce święte” znajdowało się na obszarze leśnym.
W 2. połowie XIX w. doszło do zatargu mieszkańców okolicznych wsi na tle wycinki drzew. Wpłynęło to na spadek popularności kultu miejsca. Wśród okolicznej ludności pojawiły się podania m.in. o warszawiance, która umyła w świętym źródle psa i straciło ono swą cudowną moc. Wedle innej opowieści miejscowy myśliwy przypadkiem zabił wiernego czerpiącego ze źródła wodę.
Wedle wspomnień mieszkańców wsi pierwotnie, przed II wojną światową w tym miejscu stały trzy drewniane krzyże, obwieszone wotami: medalikami, świętymi obrazkami, różańcami. Obok znajdowała się studzienka z drewnianą cembrowiną oraz kamień z odciskiem stopy i palców Matki Boskiej. Kamień miał być szarym granitem o wymiarach ok. 1 × 0,6 m.
Obecny kamień posiada wymiary 50 × 70 cm, wykucie w formie odcisku stopy z wyraźnie zaznaczonymi palcami o długości 15 i szerokości 7 cm.
(patrz: Święte i Przeklęte. Kamienie… Brzeźnica, s. 110).
Źródła informacji: kwerenda terenowa; https://bialystok.se.pl/brzeznica-matka-boska-odcisnela-tu-swoja-stope-woda-ze-zrodelka-ma-podobno-uzdrawiajaca-moc-zdjecia-wideo-aa-sqh6-8mAe-hFty.html (dostęp 20 marca 2023); Romaniuk 2020, 16-21
Współrzędne geograficzne: 52.7002, 22.8287
„Cudowne źródełko” i kapliczka na Łasku oddalone są około pół kilometra od Sanktuarium Matki Bożej Płonkowskiej Królowej Młodzieży. Początki sanktuarium sięgają XVII w. 5 sierpnia 1673 r. ubogiej dziewczynie o imieniu Katarzyna ukazała się Matka Boska. Wizja ta powtarzała się, wieść rozeszła się po okolicy. Za sprawą miejscowego księdza, do Płonki zaczęli przybywać pielgrzymi. W trakcie modlitw wznoszonych przed obrazem Wniebowzięcia Maryi Panny dochodziło do uzdrowień. W 1679 r. biskup janowski Stanisław Dąbski uznał prawdziwość uzdrowień i wydał dekret, który zezwalał na publiczny kult obrazu. Dokumenty parafialne z XVII i XVIII w. wymieniają 915 przypadków cudów i uzdrowień zwłaszcza oczu, nóg i rąk. Źródełko na Łasku miało wytrysnąć w trakcie objawień. Wodę uznawano za cudowną. Miejsce to także stało się punktem licznych pielgrzymek. Źródło ocembrowano i urządzono ujęcie do czerpania wody. Wzdłuż drogi do źródła znajduje się 15 kapliczek różańcowych.
Współrzędne geograficzne: 52.99639, 22.81762
Źródła informacji: Karolczuk 2019, 78-79; http://www.kultmaryjny.pl/objawienie-w-plonce-koscielnej-k-bialegostoku-polska-1673/ (dostęp 20.04.2023)
„Cudowne źródełko” w Zabłudowie to w istocie zapomniana już sadzawka położona na łąkach, w miejscu objawienia się 13 maja 1965 r. czternastoletniej Jadwidze Jakubowskiej postaci Matki Boskiej. Cud ten miał powtarzać się przez kolejne dni, przyciągając na miejsce tysiące wiernych. Wydarzenia te władze komunistyczne próbowały zatrzymać. Po zapowiedzi przez dziewczynkę kolejnego objawienia 30 maja 1965 r. na zabłudowskiej łące doszło do starcia zgromadzonego tłumu z milicją, która użyła gazów łzawiących.
To jeden z nielicznych tak dobrze udokumentowanych przykładów formowania się miejsca cudownego opisany szczegółowo na podstawie dokumentów IPN przez M. Krzywosza (2016). Po wydarzeniach zabłudowskich, mimo ustania objawień i braku zapowiedzi kolejnych, na łąkę wciąż przybywały tłumy pielgrzymów z całego kraju. Wierni licznie odwiedzali również Jadwigę oraz kościół w Zabłudowie. Miejsce objawienia, pomimo nieuznania go przez władze kościelne, zostało obłożone kamieniami, ustawiono pięciometrowy krzyż i posadzono brzózki. Pątnicy, zarówno katolicy jak i prawosławni, przynosili i ustawiali kolejne krzyże. Wykopano sadzawkę, którą pełniła rolę cudownego źródełka. Powszechnie wierzono, że woda pobierana z niej ma właściwości lecznicze, podobnie jak ziemia którą okładano chore miejsca. Na łące modlono się i śpiewano pieśni religijne, na krzyżach wieszano wota w postaci dewocjonaliów i ręczników liturgicznych, zostawiano monety. Modlitwy kierowano do Matki Boskiej Zabłudowskiej (Krzywosz 2016, 166-167).
Dziś w miejscu objawień ustawiony jest drewniany krzyż oraz niewielka kapliczka. Przy niej postawiono ławkę dla wiernych. Miejsce jest regularnie odwiedzane, palone są znicze. Obok kapliczki, na pamiątkę objawienia ustawiono duży głaz narzutowy ze śladem, który jedna z mieszkanek wsi określiła mianem stopy Matki Boskiej, która się tu objawiła. Sadzawka odgrywająca rolę cudownego źródełka położona jest kilkadziesiąt metrów dalej.
Współrzędne geograficzne: 53.00469, 23.32024
Źródła informacji: Krzywosz 2016; https://poranny.pl/cud-zabludowski-zjawa-krazyla-nad-zabludowem/ar/9898628 (dostęp 20.03.2023);
Źródełko w Sanktuarium Maryjnym Święta Woda w pobliżu Wasilkowa, cieszące się kultem wśród wyznawców prawosławia, kościoła rzymsko-katolickiego i unickiego. Wedle legendy na tutejszym uroczysku doszło do uzdrowienia. Niewidomy chłop o imieniu Bazyli żarliwie modlił się do Matki Bożej o uzdrowienie, gdy nagle obok niego wytrysnęło źródełko. Po przemyciu wodą źródlaną oczu stał się cud i chory odzyskał wzrok. W podzięce Bazyli zbudował szałas i umieścił w nim ikonę Matki Bożej początkując kult tego miejsca. Wedle innej legendy, pierwszą osobą która odzyskała tu wzrok był książe Wasylko (1205-1271), brat księcia Rusi Halicko-Wołyńskiej Daniela. W XVIII w. cudownie wzrok miał odzyskać tu pracownik papierni zakonnej O.O. Bazylianów. W podzięce ufundował drewnianą kaplicę. W 1876 konsekrowaną nową murowaną kaplicę. Dziś źródło obudowane jest grotą. Przy Sanktuarium znajduje się Góra Krzyży.
Współrzędne geograficzne: 53.2223, 23.2302
Źródła informacji: Wiśniewski 1998, 88-91; https://swietawoda.pl/sanktuarium-swieta-woda-wasilkow.php (dostęp 20.04.2023); kwerenda terenowa
Źródła w Parku Plebańskim w Korycinie, niegdyś otoczone kultem przez okolicznych mieszkańców. Park stanowi część zespołu kościelnego w Korycinie, na który składają się ponadto: kościół parafialny pw. Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego, dzwonnica, brama oraz cmentarz z kaplicami. Wedle podań na wzgórzu zajętym dziś przez kościół miało funkcjonować w przeszłości pogańskie miejsce kultu. W początku XVI wieku w jego miejscu wzniesiono kościół. Inna tradycja podaje, że w korycie rzeki, w miejscu źródła znaleziono cudowny obraz Najświętszej Marii Panny (sprzed 1633 r.). Źródełko i obraz cieszyły się szczególnym kultem w XVII w. Przybywali tu liczni wierni. Wedle wierzeń woda z tego miejsca posiadać miała cudowną moc leczniczą. W XVIII w. kultu miejsca zaczął przygasać lecz nie wygasł całkowicie. Dziś miejsce jest dostosowane do ruchu turystycznego. Dostęp do źródła jest niegraniczony.
Współrzędne geograficzne: 53.439397, 23.100642
Źródła informacji: Borowi, Ryżewski 2005, 41; https://milewszczyzna.pl/atrakcje-w-okolicy/ (dostęp 20.03.2023);
