Skip to main content

Kamienie z rytami krzyży

GRABARKA, GM. NURZEC STACJA, POW. SIEMIATYCKI GRABARKA, GM. NURZEC STACJA, POW. SIEMIATYCKI

GRABARKA, GM. NURZEC STACJA, POW. SIEMIATYCKI

Legendy mówią, iż początki ośrodka kultu prawosławnego na górze Grabarka sięgają średniowiecza, kiedy mnisi z Mielnika ukrywali się tu przed najazdem tatarskim. Źródła pisane dotyczące miejsca sięgają wieku XVIII. Wówczas na Grabarce funkcjonować miało sanktuarium greckokatolickie. Święta góra była też miejscem schronienia ludności uciekającej przez zarazą. U stóp wyniosłości znajduje się cudowne źródełko ujęte studnią oraz wypływający zeń strumień. Wedle legendy podczas zarazy jeden z mieszkańców Siemiatycz miał objawienie, podczas którego usłyszał głos mówiący by udał się z krzyżem na górę Grabarka a wówczas ocaleje. Paroch parafii unickiej ks. Paweł Smoleński uznał to za boską ingerencję i zorganizował pielgrzymkę wiernych we wskazane miejsce, skąd u stóp góry biło źródło. Pielgrzymi, którzy napili się wody i obmyli ciało zostali ozdrowieni. W tym samym roku w ramach wdzięczności wzniesiono na szczycie wzgórza drewnianą kaplicę.

Dziś góra Grabarka stanowi najważniejsze miejsce kultu prawosławia w Polsce. Jest to popularne miejsce pielgrzymek. Na szczycie wzgórza znajduje się otoczona setkami krzyży cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego. W Święto Przemienienia Pańskiego (tzw. Dzień Spasa 19 sierpnia) do Grabarki przybywają pielgrzymki z całej Polski, Białorusi i Ukrainy. Ostatni odcinek drogi wierni pokonują zwykle na kolanach. Przynoszone są i ustawiane kolejne krzyże. Pielgrzymi obmywają ciała cudowną wodą ze strumienia.

Współrzędne geograficzne: 52.4152, 23.0091

Lokalizacja na mapach Google

Źródła informacji: Sosna 2001, 29-41; kwerenda terenowa

KNORYDY, GM. BIELSK PODLASKI, POW. BIELSKI KNORYDY, GM. BIELSK PODLASKI, POW. BIELSKI

KNORYDY, GM. BIELSK PODLASKI, POW. BIELSKI

Kamień „boża stópka” oraz „cudowne źródło” w Knorydach.

Kaplicę z „cudownym źródłem” wzniesiono w 1872 r. z inicjatywy Pawła Cara, jednego z miesz­kańców wsi, według tradycji w miejscu objawienia Matki Bożej, która miała ukazać się na leżącym obok kamieniu. Poświęcono ją 30 stycznia 1873 r.

Pod ołtarzem w kapliczce znajduje się wybudowana na źródle studnia. Woda wedle wierzeń ma mieć cudowną moc uzdrawiającą.

Wedle kolejnej legendy Matka Boża miała ukazać się na kamieniu ojcu, który przechodził tędy z niewidomym synem. Gdy niewidomy chciał dotknąć jej świetlistych szat postać zniknęła. Na kamieniu pozostał jedynie ślad stopy a obok wytrysnęło źródełko z cudowną, leczniczą wodą pomagającą głównie w chorobach oczu. Więcej informacji – patrz Święte i Przeklęte. Kamienie…, s. 93-96.

Kamień położony jest przy drewnianej kaplicy pw. Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” w Knorydach – obecnie sanktuarium należącym do prawosławnej parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Boćkach.
Głaz jest wyeksponowany na betonowym podwyższeniu obok kapliczki i przystrojony kwiatami. Wierni przybywający do kamienia ocierają o niego dłonie i całują domniemane ślady stopy Matki Boskiej.

Według informatorów z Knoryd miejsce cudowne ocaliło wieś przed spaleniem podczas II wojny światowej. Podczas gdy płonęły okoliczne wsie, w Knorydach nie został zniszczony ani jeden dom.
Wg kolejnej informacji, kamień z „odciskiem stopy Matki Boskiej” pierwotnie znajdował się gdzie indziej (por. Sosna 2001, 55).

Na powierzchni głazu widoczne są liczne naturalne, podłużne zagłębienia. Wymiary kamienia: owalny kształt 110 × 70 cm; wys. 50 cm.

W 2016 r. drewniana kaplica ze źródłem pod wezwaniem Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” spłonęła. Zbudowano nową kaplicę, miejsce zostało przystosowane dla wiernych.

Źródła informacji: Miechowicz 2010, 55; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 52.70863, 23.06539

Lokalizacja na mapach Google

Miejsce cudowne w Knorydach po odbudowie i renowacji


Miejsce cudowne w Knorydach przed spaleniem

DUBINY – KRYNOCZKA, GM. HAJNÓWKA, POW. HAJNOWSKI DUBINY – KRYNOCZKA, GM. HAJNÓWKA, POW. HAJNOWSKI

DUBINY – KRYNOCZKA, GM. HAJNÓWKA, POW. HAJNOWSKI

„Cudowne źródło” w Puszczy Białowieskiej w miejscu zwanym „Krynoczką” oraz uroczyskiem „Miednoje”. Położone jest w lesie, ok. 3 km od Hajnówki. Miejscowa tradycja mówi, że dzieci wypasające zwierzęta miały doznać tu objawienia. W wielkiej światłości na drzewie ukazała się im ikona, obok wytrysnęło cudowne źródło. Ikonę przeniesiono do wsi Lipiny, lecz ta w cudowny sposób wróciła w miejsce gdzie się pojawiła. Wówczas postawiono tu kapliczkę.

Inne podanie wspomina o kobiecie, która modliła się w tym miejscu razem z dziećmi. W trzecim dniu Wielkanocy wydarzył się cud, samoistnie zapalił się przed nią rząd świec.

Wedle innej legendy pierwsi przy źródełku pojawili się mnisi Ławry Kijowsko-Pieczerskiej uciekający przed Tatarami. Mieli zbudować tu cerkiew, wówczas źródło nabrało cudownej mocy uzdrawiania. W 1848 r. wybudowano obecną cerkiew św. Braci Męczenników Machabejskich, matki Salomei i nauczyciela Elezara. Na źródle zbudowano studnie oraz zadaszenie na czterech słupach. Woda źródlana szczególnie pomocna miała być w leczeniu chorób oczu i płuc. Otaczały je krzyże wotywne przyniesione przez pielgrzymów, wokół wieszano również chusteczki po myciu po przecieraniu miejsc chorych. Wedle przekazów ludowych wokół kaplicy miało znajdować się wiele pozostawionych tu lasek, gdyż po cudownym ozdrowieniu kalecy i chorzy już ich nie potrzebowali. Miejsce zostało odnowione w 2000 r. Krynoczka jest obecnie jednym z najważniejszych prawosławnych miejsc świętych na Podlasiu.

Współrzędne geograficzne: 52.7317, 23.6293

Lokalizacja na mapach Google

Źródła informacji: Sosna 2001, 22-28; https://www.hajnowka.pl/strona/dla-turysty-atrakcje-swiatynie/921-krynoczka-uroczysko-krynoczka (dostęp 20.04.2023); kwerenda terenowa

BRZEŹNICA, GM. BRAŃSK, POW. BIELSKI BRZEŹNICA, GM. BRAŃSK, POW. BIELSKI

BRZEŹNICA, GM. BRAŃSK, POW. BIELSKI

„Miejsce cudowne” położone na skaju lasu nieopodal wsi Brzeźnica. Two­rzy je kaplica domkowa, źródełko z którego czerpana woda posiadać ma właściwości lecznicze oraz kamień z wykuciem w kształcie stopy, mający być śladem objawienia NMP. Miejsce zostało odrestaurowane w latach 2019-2020. Wybudowano drewnianą kaplicę, zaś źródło zostało zamknię­te cembrowiną.

Wedle miejscowego podania na rosnącym w tym miejscu drzewie przed wiekami miała pastuszkowi objawić się Matka Boska. Do podobnego wydarzenia doszło także w nieodległym Hodyszewie. Wydarzenia te miały mieć miejsce około połowy XVII w. W 2018 r. podczas oczyszczania źródła odkryto drewnianą cembrowinę. W październiku 2018 r. i kwietniu 2019 r. przeprowadzono w tym miejscu badania archeologiczne pod kierunkiem L. Pawlaty. Odkryto 160 monet z lat 1665-1910 oraz zespół kilkunastu
dewocjonaliów. Najwięcej numizmatów pochodziło z 2. połowy. XVIII – początku XIX w. Chronologia zabytków odpowiada najpewniej okresowi kultu tego miejsca. Wedle tradycji istniał tu miejscowy zwyczaj składania monet do źródła, w podziękowaniu za łaski. Wśród dewocjonaliów wyróżniono fragmenty różańca, medaliki, krzyże, pasyjkę, ponadto odkryto metalowe okucie modlitewnika, guziki i fragment naczynia glinianego. Pierwotnie „miejsce święte” znajdowało się na obszarze leśnym.
W 2. połowie XIX w. doszło do zatargu mieszkańców okolicznych wsi na tle wycinki drzew. Wpłynęło to na spadek popularności kultu miejsca. Wśród okolicznej ludności pojawiły się podania m.in. o warszawiance, która umyła w świętym źródle psa i straciło ono swą cudowną moc. Wedle innej opowieści miejscowy myśliwy przypadkiem zabił wiernego czerpiącego ze źródła wodę.
Wedle wspomnień mieszkańców wsi pierwotnie, przed II wojną światową w tym miejscu stały trzy drewniane krzyże, obwieszone wotami: medalikami, świętymi obrazkami, różańcami. Obok znajdowała się studzienka z drewnianą cembrowiną oraz kamień z odciskiem stopy i palców Matki Boskiej. Kamień miał być szarym granitem o wymiarach ok. 1 × 0,6 m.
Obecny kamień posiada wymiary 50 × 70 cm, wykucie w formie odcisku stopy z wyraźnie zaznaczonymi palcami o długości 15 i szerokości 7 cm.

(patrz: Święte i Przeklęte. Kamienie… Brzeźnica, s. 110).

Źródła informacji: kwerenda terenowa; https://bialystok.se.pl/brzeznica-matka-boska-odcisnela-tu-swoja-stope-woda-ze-zrodelka-ma-podobno-uzdrawiajaca-moc-zdjecia-wideo-aa-sqh6-8mAe-hFty.html (dostęp 20 marca 2023); Romaniuk 2020, 16-21

Współrzędne geograficzne: 52.7002, 22.8287

Lokalizacja na mapach Google

ZABŁUDÓW, GM. ZABŁUDÓW, POW. BIAŁOSTOCKI ZABŁUDÓW, GM. ZABŁUDÓW, POW. BIAŁOSTOCKI

ZABŁUDÓW, GM. ZABŁUDÓW, POW. BIAŁOSTOCKI

„Cudowne źródełko” w Zabłudowie to w istocie zapomniana już sadzawka położona na łąkach, w miejscu objawienia się 13 maja 1965 r. czternastoletniej Jadwidze Jakubowskiej postaci Matki Boskiej. Cud ten miał powtarzać się przez kolejne dni, przyciągając na miejsce tysiące wiernych. Wydarzenia te władze komunistyczne próbowały zatrzymać. Po zapowiedzi przez dziewczynkę kolejnego objawienia 30 maja 1965 r. na zabłudowskiej łące doszło do starcia zgromadzonego tłumu z milicją, która użyła gazów łzawiących.

To jeden z nielicznych tak dobrze udokumentowanych przykładów formowania się miejsca cudownego opisany szczegółowo na podstawie dokumentów IPN przez M. Krzywosza (2016). Po wydarzeniach zabłudowskich, mimo ustania objawień i braku zapowiedzi kolejnych, na łąkę wciąż przybywały tłumy pielgrzymów z całego kraju. Wierni licznie odwiedzali również Jadwigę oraz kościół w Zabłudowie. Miejsce objawienia, pomimo nieuznania go przez władze kościelne, zostało obłożone kamieniami, ustawiono pięciometrowy krzyż i posadzono brzózki. Pątnicy, zarówno katolicy jak i prawosławni, przynosili i ustawiali kolejne krzyże. Wykopano sadzawkę, którą pełniła rolę cudownego źródełka. Powszechnie wierzono, że woda pobierana z niej ma właściwości lecznicze, podobnie jak ziemia którą okładano chore miejsca. Na łące modlono się i śpiewano pieśni religijne, na krzyżach wieszano wota w postaci dewocjonaliów i ręczników liturgicznych, zostawiano monety. Modlitwy kierowano do Matki Boskiej Zabłudowskiej (Krzywosz 2016, 166-167).

Dziś w miejscu objawień ustawiony jest drewniany krzyż oraz niewielka kapliczka. Przy niej postawiono ławkę dla wiernych. Miejsce jest regularnie odwiedzane, palone są znicze. Obok kapliczki, na pamiątkę objawienia ustawiono duży głaz narzutowy ze śladem, który jedna z mieszkanek wsi określiła mianem stopy Matki Boskiej, która się tu objawiła. Sadzawka odgrywająca rolę cudownego źródełka położona jest kilkadziesiąt metrów dalej.

Współrzędne geograficzne: 53.00469, 23.32024

Lokalizacja na mapach Google

Źródła informacji: Krzywosz 2016; https://poranny.pl/cud-zabludowski-zjawa-krazyla-nad-zabludowem/ar/9898628 (dostęp 20.03.2023);

Zabłudów, kamień w miejscu objawienia by Chodlik Archaeological Mission on Sketchfab

KŁOPOTY-STANISŁAWY, GM. SIEMIATYCZE, POW. SIEMIATYCKI KŁOPOTY-STANISŁAWY, GM. SIEMIATYCZE, POW. SIEMIATYCKI

KŁOPOTY-STANISŁAWY, GM. SIEMIATYCZE, POW. SIEMIATYCKI

Historia kamienia została opisana na tabliczce informacyjnej ustawionej obok głazu:

„W latach 1880-1900 – na kolonii pod lasem, pomiędzy Klopotami Bańkami a Kłopotami Stanisławami, wiejski pasterz pasł stada wioskowe. W porze obiadowej, gdy spożywał posiłek, pojawił się przy nim nieznajomy, mały podróżny. Wyglądał biednie i poprosił pasterza o coś do jedzenia.
Pasterz podzielił się z gościem swoim skromnym obiadem. Nieznajomy zapytał pasterza o drogę do wsi. Stanął na leżącym tam kamieniu by spojrzeć w skazanym kierunku. Dziękując za gościnę i żegnając się z pasterzem powiedział: „Żebyś ty wiedział komu dałeś jeść”. Potem zniknął. Na kamieniu pozostały odciśnięte ślady jego stóp. Okoliczni ludzie przybywali w to miejsce, przekonani o cudowności zjawiska. Modlili się, a wodą gromadzącą się podczas deszczu w zagłębieniach stóp obmywali chore miejsca i otrzymywali ulgę w dolegliwościach. Około roku 1926 – podczas scalania gruntów – kamień został przeniesiony pod krzyż przy szosie (dzisiaj nazywany: „żelaznym krzyżem”). Nadal miejscowi ludzie i dużo przyjezdnych, przychodzili do kamienia, aby prosić Boga o ulgę w cierpieniach (szczególnie w chorobach skórnych). Przed kilku laty – kamień próbowano dwukrotnie ukraść. Dzięki czujności parafian udało się go ocalić. [na podstawie przekazu – Władysławy Boguszewskiej z Kłopotów Bujnów, 2007 r.].”
Dopisek: „Rada parafialna w roku 2004 podjęła uchwałę aby kamień, będący przedmiotem kultu i świadkiem tradycji – przenieść na cmentarz przykościelny, gdzie będzie bezpieczny. Przeniesienie kamienia i usytuowania go w tym miejscu dokonało się w 2007 r.”

Wymiary kamienia: 80 × 70 × 50 cm.

Źródła informacji: kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 52.51171, 22.79432

Lokalizacja na mapach Google

ZAJĄCZKI, GM. JUCHNOWIEC KOŚCIELNY, POW. BIAŁOSTOCKI ZAJĄCZKI, GM. JUCHNOWIEC KOŚCIELNY, POW. BIAŁOSTOCKI

ZAJĄCZKI, GM. JUCHNOWIEC KOŚCIELNY, POW. BIAŁOSTOCKI

Polodowcowy głaz narzutowy z szarego granitu, położony pośrodku pól nieopodal kaplicy pw. Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Zajączkach, przy drodze z Juchnowca do Wojszek. Z kaplicą związane jest podanie o mającym tu miejsce objawieniu maryjnym: na jednym z drzew pojawiła się ikona, obecnie przechowywana w świątyni.

Głaz jest mocno zerodowany. Na jego płaskiej powierzchni widoczne są liczne zagłębienia pochodzenia naturalnego. Wedle tradycji na kamieniu ma znajdować się odciśnięty ślad stopy Matki Bożej, która „dawno temu przechodziła tędy z Dzieciątkiem Jezus”. Wedle miejscowych informatorów niegdyś kamień otoczony był szczególną czcią, składano na nim kwiaty, odmawiano przy nim modlitwy.

Przed II wojną światową jeden z gospodarzy, właściciel pola, postanowił rozbić kamień i wykorzystać, jako materiał budowlany. Wbił w niego metalowe kliny oraz wywiercił w głazie kilkanaście otworów i wsypał w nie proch. Nastąpił wybuch i gospodarz stracił oczy. Od tego czasu kamień jest objęty jeszcze większą czcią. Wedle miejscowych informatorów czasami w nocy nad kamieniem widać światła i rozbłyski.
W latach 50. XX w. próbowano przenieść kamień za pomocą koparki pod cerkiew w Kożanach, jednakże nie udało się go ruszyć z ziemi. Widoczna część głazu położona jest na kolejnym kamieniu, zagłębionym
w ziemi.

Wymiary kamienia: 300 × 330 × 130 cm. Na powierzchni widoczne naturalne ślady erozji interpretowane jako odciski stóp oraz ślady po próbach rozbicia.

Źródła informacji: Miechowicz 2010, 52-53; https://wspolczesna.pl/obok-cerkwi-widac-stopy-matki-boskiej/ar/5703484 (dostęp 15 września 2022); kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 52.92972, 23.19269

Lokalizacja na mapach Google