Skip to main content

Autor: olimpadmin

HARKAWICZE, GM. SZUDZIAŁOWO, POW. SOKÓLSKI

Miejsce zwane „Mogielnica”, prawdopodobnie cmentarzysko późnośredniowieczne/nowożytne.
Na jednym z kamieni widoczne naturalne zagłębienia, które okoliczni mieszkańcy interpretują jako ślady stóp. Wedle legendy są to odciśnięte stopy małej dziewczynki, która pasąc krowy stała na nim i grzała sobie stopy na rozgrzanym od słońca głazie. Inne podanie mówi, że stała płacząc na grobie swojej matki tak długo, aż jej stopy odcisnęły się w kamieniu.

Źródła informacji: Gaweł 1999; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 53.32439, 23.73616

Lokalizacja na mapach Google

Knyszewicze, pow. Szudziałowo, pow. sokólski

Nowożytny krzyż nagrobny lub postawiony jako miejsce oznaczenia cmentarza cholerycznego z XVIII w., położonego na wzgórzu na zachód od zabudowań wsi.
Ze względu na zaokrąglone, rozszerzone zwieńczenie przez część ludności określany mianem „baby kamiennej”. W pobliżu krzyża widoczne inne kamienie nagrobne.

Kuźnica, gm. Kuźnica, pow. sokólski

KuźnicaKamienny krzyż z szarego granitu, wykonany w dość archaicznym stylu, niewykluczone, że jest to półprodukt. U zwieńczenia krzyża widoczny wizerunek twarzy ludzkiej lub czaszki, ew. postaci demonologicznej. Wyraźnie zaznaczone oczy, nos, usta, broda oraz włosy (według jednego z mieszkańców wsi na krzyżu ma być wyobrażona tzw. „zmora” lub zaraza). W części środkowej inskrypcje (prawdopodobnie po łacinie).

KuźnicaKamienny krzyż zwieńczony jest krzyżem żeliwnym, nabitym odwrotnie do frontu zabytku w kierunku drogi. Sam zabytek ustawiony jest frontem w stronę pól. Z drogi wyobrażenie twarzy oraz napisy są niewidoczne.
Pierwotnie zabytek znajdował się w innym miejscu, na skrzyżowaniu dróg, gdzie leżał w pozycji horyzontalnej obok kapliczki. W trakcie budowy szosy oraz nowych domów w latach 90-tych krzyż został przewrócony przez koparkę, następnie okoliczni mieszkańcy ustawili go przy drodze, w miejscu gdzie stoi obecnie – po prawej stronie drogi z Kuźnicy do Nowodzieli. W pobliżu krzyża miał znajdować się również kamień z wyobrażeniem ludzkiej stopy, został jednak zniszczony w trakcie budowy drogi.

KuźnicaW trakcie prowadzenia wywiadów wśród okolicznej ludności nie zanotowano podań ani legend związanych z zabytkiem. Nazwa lokalna zabytku: „płyta”

Bierwicha, gm. Sidra, pow. sokólski

BierwichaKamień w miejscowości Bierwicha, usytuowany tuż obok strumienia o tej samej nazwie.

Na froncie kamienia wyryty napis: „AD 1657 Moskal Litwę splądrował, złamawszy mir wieczny”, na prawym boku wyryte inicjały „M” oraz „S” i znak herbowy

Kamień postawiono na pamiątkę wydarzeń, jakie miały miejsce w czasie szwedzkiego potopu, kiedy wojska rosyjskie korzystając z osłabienia Rzeczypospolitej najechały Litwę.

W 1921 roku kamień, z inicjatywy ówczesnego posła inżyniera Nikodema Hryckiewicza, wyciągnięto z pobliskiego strumyka i ustawiono w miejscu, gdzie znajduje obecnie, przy drodze Sokółka – Dąbrowa Białostocka.

GRODZISK, GM. SIDRA, POW. SOKÓLSKI

Głaz granitowy o wymiarach 130 × 80 cm, leżący na niewielkiej wyniosłości na bagnie (ok. 100 m na wschód od wczesnośredniowiecznego grodziska). W całości porośnięty mchem. Od strony południowej wykucie w kształcie ludzkiej stopy o wymiarach 17 × 8 cm i głębokości 1,5 cm, noszące ślady gładzenia.
Wedle miejscowego podania kamień ze śladem Matki Boskiej lub tzw. „diabelski kamień”.

W pobliżu głazu, na wyniosłości otoczonej bagnem widoczny jest szereg mniejszych kamieni. Niewykluczone, że jest to pozostałość cmentarzyska.

Źródła informacji: kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 53.64265, 23.17716

Lokalizacja na mapach Google

SOBOLEW, GM. SOBOLEW, POW. GARWOLIŃSKI

Głaz położony na granicy Sobolewa, po prawej stronie drogi do Maciejowic. Obecnie przy drewnianym kościele z 1708 r. W górnej części nieckowate zagłębienie w kształcie misy, w której zbiera się deszczówka. W górną część kamienia wbito krzyż, na całym kamieniu widoczne pozostałości czerwonej farby, którą pomalowano go na początku XX w. Dwa widoczne zagłębienia interpretowane są przez okoliczną ludność jako ślady stóp. Niewykluczone, że obecna w górnej części kamienia „misa” została podkuta. Według Kazimierza Kulwiecia (1910, 5) na kamieniu był wyryty krzyż, którego jednak nie stwierdziłem podczas kwerendy terenowej.

Kościół wedle tradycji pełniący pierwotnie funkcję kaplicy, został zbudowany w miejscu uznanym za cudowne, słynące z licznych uzdrowień. Woda zbierająca się w zagłębieniu kamienia miała posiadać właściwości lecznicze. Kamień pierwotnie leżał na pobliskiej podmokłej łące. Na początku XX w. głaz został wydobyty z ziemi przez miejscowego chłopa Jana Lewandowskiego, który miał dokonać tego pod wpływem snu. Kamień ustawiono obok drewnianej kaplicy w jego górną część wbijając kamienny krzyż. Miejscowa legenda podaje, że pierwotnie kamień leżał w miejscu zapadniętego kościoła.

Głaz narzutowy o wys. 130 cm; średnicy: 180 × 130 cm. Materiał: różowy granit.

Źródła informacji: Kulwieć 1910, 5; Gierlach 1984, 56; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.72866, 21.65771

Lokalizacja na mapach Google

ŁASKARZEW, GM. ŁASKARZEW, POW. GARWOLIŃSKI

Głaz położony przy kapliczce po prawej stronie drogi z Łaskarzewa do Celinowa, ok. 500 m za rzeką Promnik. Wymiary kamienia: 100 × 80 cm. Kamień posiada liczne ślady erozji w postaci symetrycznych zagłębień. Wedle tradycji ma to być „Kamień ze stopami św. Anny”. Związany jest z kultem św. Anny, która miała zostawić na nim odciski swych stóp, czczony i przystrajany przez mieszkańców okolicznych wsi kwiatami.

Źródła informacji: Gierlach 1984, 55; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.78018, 21.59662

Lokalizacja na mapach Google

ŁASKARZEW, GM. ŁASKARZEW, POW. GARWOLIŃSKI

Kamień z zagłębieniami znajduje się pod ołtarzem kaplicy św. Onufrego stojącej na cmentarzu w Łaskarzewie. Wedle podania w tym miejscu pierwotnie miał znajdować się kamień otoczony czcią, a rosa zbierająca się w jego zagłębieniach miała właściwości lecznicze, obmywano nią zwłaszcza oczy.

W 1710 r. podczas panującej w mieście zarazy na kamieniu zmarł miejscowy ksiądz, po czym został obok niego pochowany. Kamień miał wówczas nabrać nowej mocy i stać się miejscem modlitw lokalnej społeczności. Następnie w miejscu kamienia wybudowano drewniany kościół, a głaz umieszczono pod jego ołtarzem. Obecna świątynia pochodzi z 1847 r. i podobnie jak wcześniej, kamień znajduje się pod ołtarzem z obrazem św. Onufrego Pustelnika.

Przed kaplicą znajduje się jeszcze jeden zabytek kamienny, opisany przez B. Gierlacha jako „kamień z misą”. W istocie jest to nowożytna kropielnica, lub wtórnie wykorzystane w tym celu żarno nieckowate. Wedle tradycji zbierająca się w zagłębieniu woda ma posiadać właściwości lecznicze.

Źródła informacji: Gierlach 1984, 55; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.7989, 21.5889

Lokalizacja na mapach Google

GARWOLIN – ZAWADY, GM. GARWOLIN, POW. GARWOLIŃSKI

Głaz granitowy, zwany „Kamieniem ze Stopką”. Na jego powierzchni widoczny jest wykuty ślad lewej stopy lub buta – według tradycji ślad Matki Boskiej, która kiedyś tędy przechodziła. Przy kamieniu znajduje się kapliczka, miejsce modlitw lokalnej społeczności. W 1983 r. zaobserwowano złożone na kamieniu kłosy zżętego zboża oraz kwiaty. Obecnie na głazie również składane są kwiaty.

Wymiary kamienia: 90 × 70 cm, wymiary wykucia 14 × 6 × 3 cm.

Źródła informacji: Gierlach 1984, 10; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.89263, 21.64035

Lokalizacja na mapach Google

CYGANÓWKAGM. WILGA, POW. GARWOLIŃSKI

Kamień według tradycji ze stópkami, śladami podkowy oraz zwierzęcych łap. Szary granit o wymiarach 3,5 × 2,5 m, do 0,9 m wys., znajdujący się ok. 500 m na północ od zabudowań wsi, na wzgórzu, po prawej stronie drogi prowadzącej do Huty Garwolińskiej. Górna powierzchnia głazu jest płaska i nachylona w kierunku ziemi pod kątem ok. 40°. Na jej powierzchni widoczne są naturalne zagłębienia interpretowane przez miejscową ludność jako ślady stóp, ślad łapy zwierzęcej oraz podkowy (wedle miejscowego podania ślady na kamieniu miały być pozostawione przez Matkę Boską oraz jej osiołka, podczas ucieczki do Egiptu). Nazwa własna kamienia: „Wielki kamień ze stopkami” lub „Kamień z kozią stópką”.
Na kamieniu widoczne są ślady po próbach jego odłupywania.

Źródła informacji: Gierlach 1984, 10; kwerenda terenowa

Współrzędne geograficzne: 51.86800, 21.45426

Lokalizacja na mapach Google